Παπαφλέσσας ή Δικαίος Γρηγόριος

Αγωνιστής της Επανάστασης. Γεννήθηκε στην Πολιανή της Αρκαδίας το 1788. Φοίτησε στη σχολή της Δημητσάνας για μερικά χρόνια και κατόπιν χειροτονήθηκε διάκονος. Μόνασε από το 1816 έως το 1817 στη μονή Βελανιδιάς κοντά στην Καλαμάτα και αργότερα στη μονή Ρεκίτσας. Λόγω όμως του εκρηκτικού του χαρακτήρα ήρθε σε ρήξη με έναν Τούρκο μεγαλοκτηματία και αναγκάστηκε να φύγει για τη Ζάκυνθο και από εκεί για την Κωνσταντινούπολη. Είχε τα προσόντα να γίνει Δεσπότης, αλλά έγινε παρέμεινε Αρχιμανδρίτης, ώσπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Π. Αναγνωστόπουλο και πήρε το ψευδώνυμο Αρμόδιος. Στάλθηκε από τη Φιλική Εταιρεία στη Βλαχία, όπου ανέπτυξε αξιόλογη δράση. Ο ζήλος του όμως και το παράτολμο θάρρος του τον παρέσυραν σε ενέργειες που εξέθεταν σε κίνδυνο την Εταιρεία.
Μετά την αυθαίρετη συμφωνία με τους οπλαρχηγούς Ι. Φαρμάκη και Γ. Ολύμπιο να κηρύξουν από κοινού την Επανάσταση, αρκετοί Φιλικοί πρότειναν τη δολοφονία του. Όμως, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης τον διόρισε γενικό του πληρεξούσιο με την εντολή να κηρύξει την Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Το Δεκέμβριο του 1820 έφθασε στην Ύδρα, όπου οι πρόκριτοι δίσταζαν να εξεγερθούν. Το ίδιο διστακτικοί ήταν και οι προύχοντες της Πελοποννήσου που ζητούσαν εγγυήσεις για την επάρκεια των πολεμοφοδίων και τη συμπαράσταση της Ρωσίας.
Ο Παπαφλέσσας πήρε μέρος στη συνάντηση που έγινε στη Βοστίτσα τον Ιανουάριο του 1821 προσπαθώντας να πείσει τους προύχοντες, οι οποίοι τον περιόρισαν σε μοναστήρι. Κατάφερε να δραπετεύσει και άρχισε να προκαλεί ένοπλες συγκρούσεις με τους Τούρκους για να πιέσει τους προύχοντες να αποφασίσουν την εξέγερση. Κατάφερε με τον ίδιο τρόπο να πείσει και τον Πετρόμπεη και πήρε μέρος στην άλωση της Καλαμάτας. Φόρεσε φουστανέλα και περιόδευε τις επαρχίες προσπαθώντας να πείσει τους πρόκριτους και το λαό να εξεγερθούν. Έλαβε μέρος σε όλες τις επιχειρήσεις της Κεντρικής Πελοποννήσου. Υπήρξε πληρεξούσιος στην Α' Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου το 1821 και πήρε μέρος στις εμφύλιες διενέξεις του 1824-25 με την παράταξη των καπεταναίων.
Όταν εισέβαλε ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο την άνοιξη του 1825 αποφάσισε να συγκεντρώσει στρατό και να τον αντιμετωπίσει, αφού ο Κολοκοτρώνης και άλλοι σημαντικοί καπεταναίοι ήταν στη φυλακή. Συγκέντρωσε δύο χιλιάδες περίπου άντρες και τους τοποθέτησε στη θέση Μανιάκι στη Μεσσηνία. Οι περισσότεροι όμως έφυγαν όταν εμφανίστηκε η δύναμη του Ιμπραήμ. Στις 20 Μαΐου 1825 δόθηκε η άνιση μάχη και όλοι σχεδόν οι συμπολεμιστές του Παπαφλέσσα σκοτώθηκαν, όπως και ο ίδιος. Ο Φωτάκος διηγείται ότι μετά τη μάχη, ο Ιμπραήμ αναζήτησε το πτώμα του και το έστησε όρθιο για να τον θαυμάσει. Από αυτό το θρύλο εμπνεύσθηκε ο καλλιτέχνης και εκτέλεσε το έργο με μια μικρή παραλλαγή. Ο Ιμπραήμ στήνει το νεκρό Παπαφλέσσα και τον ψιλά σε ένδειξη θαυμασμού και τιμής της ανδρείας και αυτοθυσίας του αντιπάλου.
Βιβλιογραφία: «Το λεύκωμα του ’21» της Μίρκας Παλιούρα