Το κράτος της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης (το κακώς επονομαζόμενο Βυζάντιο) όχι απλώς δεν «επιτέθηκε» στην ελληνική αρχαιότητα, αλλά τη διέσωσε, «εξελληνιζόμενο» τρόπον τινά με το πέρασμα του χρόνου. Οσοι διαφωνούν με τη θέση αυτήν βασίζονται στα εξής δύο τρία επιχειρήματα: επί Θεοδοσίου, λέγουν, οι Βυζαντινοί κατέστρεψαν ιερά και βιβλιοθήκες, ο Ιουλιανός κυνηγήθηκε, η Υπατία δολοφονήθηκε από το πλήθος, ενώ ο Ιουστινιανός έκλεισε την περίφημη Αθηναϊκή Φιλοσοφική Σχολή (ευτυχώς, γιατί την έσωσε από τον εκφυλισμό) και αυτό είναι όλο. Σύνθημα δηλαδή με την απομόνωση κάποιων ελαχίστων περιστατικών.
Στην ουσία, κανείς από αυτούς δεν αναφέρεται στον Μέγα Βασίλειο, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο ή άλλους εκκλησιαστικούς Πατέρες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την αρχαία ελληνική σκέψη στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν το θείο. Κανείς τους δεν μιλάει για τους χιλιάδες καλογήρους, οι οποίοι κλεισμένοι στο μοναχικό τους κελί μάτωσαν τα χέρια τους για να αντιγράφουν τους αρχαίους Ελληνες συγγραφείς, ώστε να μη χαθεί μια τεράστια προγονική κληρονομιά. Κανείς τους δεν αναφέρεται στις επιμέρους πολιτιστικές εκφάνσεις που αποδεικνύουν την ομαλή αφομοίωση της αρχαίας ελληνικής σκέψης από το Βυζάντιο. Τα παρακάτω επιχειρήματα είναι ενδεικτικά:
α) O μητροπολίτης Καισαρείας Αρέθας αγόρασε και παρήγγειλε να αντιγραφούν πολυάριθμα χειρόγραφα ανάμεσα στα οποία ο Ευκλείδης, ο Πλάτωνας, ο Λουκιανός, ο Αριστοτέλης, ο Πίνδαρος και τόσοι άλλοι.
β) H αρίθμηση στα σχολεία ακολούθησε το αρχαιοελληνικό σύστημα -και όχι το λατινικό-, όπου κάθε γράμμα αντιστοιχούσε σε έναν αριθμό, το α στο 1, το β στο 2 κ.λπ.
γ) Στον 10ο αιώνα στα σχολεία της Κωνσταντινουπόλεως διδάσκονταν ο Ομηρος, η διαλεκτική, οι φιλοσοφικές επιστήμες, η ρητορική, η αστρονομία. O μαθητής άρχιζε μαθαίνοντας τη γραμματική, κατόπιν σχολίαζε τους αρχαίους συγγραφείς, καθώς επίσης μάθαινε στοιχεία της αρχαίας ιστορίας, της γεωγραφίας και της μυθολογίας. Διδασκόταν δε πέρα από τον Ομηρο τρεις τραγωδίες του Αισχύλου, τρεις του Σοφοκλή, τρεις του Ευριπίδη, τρεις κωμωδίες του Αριστοφάνη, έργα του Ησιόδου, του Πινδάρου και του Θεοκρίτου (μήπως κυνηγάμε εμείς σήμερα την αρχαιότητα;).
δ) H ρητορική ως τέχνη τελειοποιήθηκε στην εποχή του Βυζαντίου. Τον 6ο αιώνα μάλιστα στην περιώνυμη Σχολή της Γάζας ο Προκόπιος καλλιέργησε τα πιο καθαρά αττικά ελληνικά σε οποιοδήποτε είδος λόγου.
ε) Στη λογοτεχνική παραγωγή υπάρχουν πολλά σατιρικά έργα εμπνευσμένα από τον Λουκιανό, όπως ο «Φιλόπατρις» ή ο «Τιμαρίων» τον 12ο αιώνα ή κάποιες παραινέσεις προς τους βασιλείς και παίρνουν αφορμή από την παραίνεση του Δημόνικου του Ισοκράτη.
στ) Οι Καππαδόκες Πατέρες μορφώθηκαν με βάση τη νεοπλατωνική σκέψη. O Μάξιμος ο Ομολογητής ήταν βαθύς γνώστης του Αριστοτέλη και έκανε πολλά για να ενισχύσει το νεοπλατωνικό στοιχείο του βυζαντινού μυστικισμού.
ζ) Ας αναφέρουμε ονόματα: O Ιωάννης Τζέτζης (12ος αιώνας) συνέταξε σχολιασμούς στον Ομηρο και τον Ησίοδο, ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, ο Μάξιμος Πλανούδης, ο Εμμανουήλ Μοσχόπουλος, ο Θωμάς Μάγιστρος, ο Δημήτριος Τρικλίνιος ερμήνευσαν Ομηρο, Θεόκριτο, Ευριπίδη, Αισχύλο και Σοφοκλή.
η) Οι μαθηματικοί Ευτόκιος (6ος αιώνας) και ο Ισίδωρος ο Μιλήσιος δημοσίευσαν εκ νέου τις μελέτες του Αρχιμήδη.
θ) Οι απόψεις των Βυζαντινών σχετικά με την οπτική διαμορφώθηκαν από τη σπουδή και τη μελέτη του Ευκλείδη, του Ηρωνα, του Θέωνα του Αλεξανδρινού και από την «Οπτική» του Πτολεμαίου.
ι) H κυριότερη συνεισφορά των Βυζαντινών στην ιατρική ήταν η διατήρηση της κλασικής κληρονομιάς. Για παράδειγμα, ο Ορειβάσιος της Περγάμου στην ιατρική του σύνοψη «Συναγωγαί» κατέγραψε τις απόψεις του Ιπποκράτη και του Γαληνού, διανθισμένη με χωρία από άλλους αρχαίους συγγραφείς. O Αέτιος ο Αμιδηνός έγινε διάσημος για το κεφάλαιο οφθαλμολογίας που βασιζόταν στα έργα του Αρχιγένη και του Γαληνού.
(Απο Dimitris Bach)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου