Η κλίμαξ του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου

Η «Κλίμαξ», οι πνευματικές πλάκες, που κατά πολλούς είναι το Ευαγγέλιο των Ασκητών, είναι βιβλίο που συνέγραψε ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, χαρακτηριζόμενο ως το πολυτιμότερο έργο της μοναστικής διανοίας, και θεόπνευστο προϊόν αρετής και μαθήσεως. Περιέχει 30 λόγους, και ο κάθε ένας συμβολίζει τα έτη της κατά σάρκας ηλικίας του Χριστού. Απεικονίζεται στην αγιογραφία, ως πραγματική κλίμακα με τριάντα βαθμίδες – σκαλιά, που η βάση τους βρίσκεται στη γη και η κορυφή τους στους ουρανούς. Στην γη και στην αρχή των βαθμίδων αγιογραφείται πλήθος μοναχών που ετοιμάζεται να ανεβεί την κλίμακα και κάποιων που ανεβαίνουν ήδη. Στην πορεία όμως υπάρχει ο πόλεμος των δαιμόνων, που άλλοι τον αντέχουν και καταπολεμούν μέχρι τέλους την αμαρτία και άλλοι αμαρτάνουν και κρημνίζονται από την Κλίμακα. Στην κορυφή της, εικονίζεται ο Θεός που περιμένει διά να στεφανώσει τους αξίους...

Κάθε βαθμίδα της Κλίμακας αντιπροσωπεύει και μια αρετή που πρέπει να αποκτήσει στη ζωή του ο κάθε άνθρωπος, ή ένα πάθος που πρέπει να καταπολεμήσει, για να φθάσει στη Θέωση. Ξεκινώντας με την αποταγή του ματαίου βίου, και τον αποχωρισμό από τον κόσμο της αμαρτίας. Τον περί απροσπαθείας λόγο, που επιζητεί την απαλλαγή από την μετά πάθους προσκόλληση και δέσμευση του συναισθήματος σε κάτι αντίθετο με τη σωτηρία μας. Την ξενιτεία, δηλαδή την οριστική εγκατάλειψη όλων εκείνων που εμποδίζουν να επιτευχθεί ο ευσεβής σκοπός της ζωής μας. Ακολουθούν τέσσερις βασικότατες αρετές: η υπακοή, δηλαδή η εγκατάλειψη των φυσικών αμαρτιών και των παρά φύσει θελημάτων. Η μετάνοια ως συμφιλίωση με τον Κύριο, με έργα αρετής, καθαρισμό της συνειδήσεως, υπομονή στις θλίψεις καί νηστεία. Η μνήμη θανάτου καί εξόδου μας από την ζωή με την λεπτολόγηση των αμαρτιών μας. Το χαροποιόν πένθος που είναι το κατά Θεόν πένθος καί το χρυσό καρφί της ψυχής.

Από τον όγδοο μέχρι τον εικοστό έκτο λόγο περιγράφονται τα πάθη από τα οποία πρέπει να απαλλαγεί ο άνθρωπος, καθώς και οι αρετές που πρέπει να αποκτήσει. Αρχής γενομένης από την αοργησία με σκοπό να επικρατήσει σταθερά η γαλήνη στην ψυχή. Την καταπολέμηση της μνησικακίας, που είναι δηλητήριο της ψυχής, σαράκι του νου καί αποξένωση της αγάπης. Την καταλαλιά που είναι βάρος της καρδιάς και γεννά το μίσος, τη μνησικακία καί εξαφανίζει την αγάπη. Την πολυλογία και το να κρίνει κανείς τους άλλους, να τιμωρείται από την γλώσσα με την αγνωσία, τα ευτράπελα, την ψευδολογία, που όμως πολεμάται με την σιωπή που φέρει την προσευχή και επιστατεί τους λογισμούς. Το ψεύδος που είναι επιορκία άρνησης του Θεού. Την ακηδία, την παράλυση της ψυχής και την έκλυση του νου, την οκνηρία και αδιαφορία, την ατονία και την αδυναμία. Την γαστριμαργία, την υποκριτική συμπεριφορά της χορτάτης κοιλιάς που συνεχώς πεινά. Την αγνεία και την σωφροσύνη, δηλαδή όλες τις αρετές μαζί, τον ζηλευτό οίκο του Χριστού και τον επίγειο ουρανό της καρδιάς. Την φιλαργυρία, που είναι προσκύνηση κάθε ειδώλου και καταφρόνηση των Ευαγγελικών Εντολών. Την αναισθησία, την παγίδα της πνευματικής προθυμίας, που φέρνει λησμοσύνη του Θεού και των εντολών Του. Τον ύπνο, την αργία των αισθήσεων, την πώρωση της ψυχής. Την αγρυπνία που εξαγνίζει το νου, καταπολεμά την πορνεία, την σαρκική πύρωση, προφυλάσσει τους λογισμούς, δαμάζει τα πάθη. Την άνανδρη δειλία, την ακαρπία της ψυχής που κενόδοξα και υπερήφανα απομακρύνει την πίστη. Την κενοδοξία που μεταβάλλει τη φυσική τάξη και διαστρέφει τα καλά ήθη. Την υπερηφάνεια που είναι άρνηση και αντίπαλος του Θεού, εφεύρεση των δαιμόνων, εξουδένωση των ανθρώπων, πρόξενος πτώσεων. Τους ακάθαρτους λογισμούς βλασφημίας που φέρνουν οι δαίμονες την ώρα της προσευχής, των συνάξεων και των μυστηρίων. Την πραότητα και την απλότητα που είναι μίμηση του Χριστού, ιδιότης των Αγγέλων, δεσμός των δαιμόνων. Την ταπεινοφροσύνη, την ΑΓΙΑ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ που εξολοθρεύει τα πάθη, την βασίλισσα των αρετών, την θεϊκή σκέπη, τον πύργο ισχύος. Την διάκριση, την θεϊκή έλαμψη που φωτίζει τον άνθρωπο να έχει επίγνωση του εαυτού του και να διακρίνει το αλάνθαστο.

Τέλος, την ησυχία ως επιστήμη και ευτρεπισμένη κατάσταση των ηθών και των αισθήσεων. Την προσευχή, ως συνουσία, ένωση και συμφιλίωση του ανθρώπου με τον Θεό. Την απάθεια που αποστρέφεται το κακό και στολίζεται με τις αρετές. Την ΑΓΑΠΗ, όπου ΑΓΑΠΗ είναι ο ΘΕΟΣ και εφόσον η ΑΓΑΠΗ είναι ο ΘΕΟΣ, ας επιθυμήσουμε ολοψύχως με πίστη και ελπίδα να ανεβούμε την κλίμακα για να Τον συναντήσουμε.

σ.α.