Τριώδιον

Του Σεβ. Μητροπολίτου Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων κ. Νεκταρίου

Η λέξη "Τριώδιο" για τον πολύ κόσμο έχει αποσυνδεθεί από το πραγματικό της νόημα και περιεχόμενο και έχει ταυτιστεί με την διασκέδαση, το φαγητό, το ξεφάντωμα, τις μεταμφιέσεις, τους χορούς, πράγματα που περιέχουν μέσα τους την υπερβολή και γι' αυτό είναι ξένα προς το πνεύμα και τις παραδόσεις της Αγίας Ορθοδόξου Εκκλησίας μας. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις αποτελούν κατάλοιπα και συνέχεια της αρχαιοελληνικής ειδωλολατρικής εποχής και θρησκείας, της λατρείας του Βάκχου, της Κυβέλης και άλλων τέτοιων θεοτήτων και των συνακολούθων τους τελετών, μυστηρίων και εκδηλώσεων, κατά τις οποίες προέβαλλε μέσα από τις διάφορες εκδηλώσεις ένας ανεύθυνος, άλογος, αμαρτωλός, αχαλίνωτος, ακόλαστος ψυχισμός...

 Πρόκειται για μια ισχυρή συνήθεια, που, αν και αταίριαστη με το πνεύμα του Χριστιανισμού, συνέχισε και συνεχίζει μέχρι και σήμερα να υφίσταται και να εκδηλώνεται αυτές τις ημέρες, με όλες τις ψυχοφθόρες συνέπειες της αμαρτίας που την συνοδεύουν. Οι Αγιοι Πατέρες ανέκαθεν τόνιζαν την ασυμβατότητα αυτών των ξεφαντωμάτων με την προσωπικότητα του πιστού. Όλα αυτά αποτελούν σοβαρότατο ολίσθημα, πνευματικό ξεπεσμό, ξέφτισμα του βιώματος της εν Χριστώ ζωής, απόδειξη επιφανειακής, μη συνειδητοποιημένης Πίστεως, φαιδρά προσωπικότητα. Και όλα αυτά σε μια περίοδο του έτους που η Εκκλησία μας μάς εισάγει σε άλλα νοήματα και σε υψηλότερες πνευματικές σφαίρες.

Για να αποκαταστήσουμε τα πράγματα στη σωστή τους θέση πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε τί σημαίνει η λέξη "Τριώδιον". Από τα δύο συνθετικά της λέξης, το αριθμητικό "τρία" δεν χρειάζεται εξήγηση. Η Ωδή (εκ του ρήματος άδω = τραγουδώ) είναι ένα σύστημα εμμέτρων στροφών που απαγγέλλονται εμμέλως. Οκτώ συνήθως ομάδες ομοίων στροφών αποτελούν τον λεγόμενο Κανόνα. Οι Κανόνες αποτελούν τμήμα της Ιεράς Ακολουθίας του Όρθρου, και όταν πρωτοεμφανίστηκαν αντλούσαν το περιεχόμενό τους από γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης. Σύντομα όμως χρησίμευσαν για την περιγραφή του βίου και τον εγκωμιασμό των Αγίων. Κατά την περίοδο λοιπόν που εγκαινιάζει η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου στον Όρθρο ψάλλονται και κάποιοι Κανόνες που αποτελούνται από τρεις ωδές και το περιεχόμενό τους μας εισάγει στο πνεύμα της μετανοίας, της προσευχής και της νηστείας. Εδώ οφείλει την ονομασία του το βιβλίο που περιέχει τις ακολουθίες αυτής της περιόδου, αλλά και η ίδια η περίοδος: Τριώδιον. Όταν λέμε λοιπόν πως άνοιξε το Τριώδιο, εννοούμε ακριβώς πως άνοιξε το βιβλίο αυτό που περιγράψαμε και ταυτόχρονα όλη η μεγάλη περίοδος του αγώνα και της περισυλλογής μέχρι το Πάσχα, και όχι βέβαια η περίοδος της αμαρτίας και της ακολασίας.

Ειδικότερα οι πρώτες, οι παρεξηγημένες εβδομάδες που προηγούνται της νηστείας, μάς μεταφέρουν ένα μεγάλο πνευματικό μήνυμα. Όπως κατά τον ερχομό του Κυρίου μας επί της γης ο Πρόδρομος προετοίμασε το έδαφος, έτσι συμβαίνει και στην περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία είναι περίοδος άκρως πνευματική, περίοδος πνευματικού αγώνος, όπου πυκτεύουμε τον διάβολο και τα πάθη μας. Προηγείται αυτή η περίοδος για να μας εισαγάγει ομαλότερα στην άσκηση της νηστείας, την εγκράτεια, την προσευχή, την αγρυπνία κ.λ.π., μέσω των οποίων γνωρίζουμε τον εαυτό μας και την πνευματική μας κατάσταση. Διότι το καλό και το κακό δεν απέχουν και πολύ: το φαγητό επί παραδείγματι, είναι απαραίτητο για τη διαβίωσή μας, η πολυφαγία όμως είναι αμαρτία που υπονομεύει την ψυχική αλλά και τη σωματική μας υγεία. Ο ύπνος που ξεκουράζει το σώμα, όταν μετατρέπεται σε πολυυπνία προξενεί ραθυμία, ακηδία κ.λ.π. Επομένως το νόημα αυτής της περιόδου είναι η προετοιμασία μας για το μεγάλο στάδιο της Τεσσαρακοστής, ούτως ώστε κεκαθαρμένοι να κατανοήσουμε το νόημα της προσωπικής μας Αναστάσεως, τη θέση μας μέσα στην Εκκλησία, ώστε να αποκτήσουμε την αυτοσυνειδησία μας ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Ας ρίξουμε το βλέμμα μας στο μήνυμα που μεταφέρουν οι Κυριακές αυτές. Την πρώτη Κυριακή, μέσα από την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, διδασκόμαστε την αξία της προσευχής και της ταπεινώσεως. Αλλωστε η ταπείνωση δεν είναι τίποτε άλλο παρά αποτέλεσμα μιας έντονης αυτοκριτικής και αυτογνωσίας. Ο Τελώνης δεν ζητούσε την ευσπλαχνία του Θεού για κάποια συγκεκριμένη αμαρτία. Πιθανόν να μην τον βάραινε κάποια.

Αισθανόταν όμως την μικρότητά του έναντι της μεγαλωσύνης του Θεού, σε αντίθεση με τον "καθαρό" Φαρισαίο. Αλλωστε, αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα διαπιστώσουμε πως όλοι οι άνθρωποι ανήκουν σε κάποια από τις δύο αυτές κατηγορίες, των ταπεινών και των υπεροπτών. Μέσα πάλι από την παραβολή του Ασώτου μαθαίνουμε για το μέγεθος της μετανοίας και τους καρπούς της γνήσιας μεταστροφής και της ειλικρινούς συγγνώμης. Διακρίνουμε και εδώ το διαχωρισμό των ανθρώπων σε δύο κατηγορίες. Των ενάρετων και των αμαρτωλών, και τον μεταξύ τους συσχετισμό: ο εγωισμός προξενεί την αποξένωση και την πτώση, η δε ειλικρινής μετάνοια την πνευματική ανόρθωση και αποκατάσταση. Τι να πει κανείς για την φρικτή εκείνη διήγηση της Κρίσεως κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου μας! Αποτελεί μια ευκαιρία για μια βαθιά επισκόπηση των πράξεων και των προθέσεών μας, ένα μεγάλο ράπισμα και ταρακούνημα στην ναρκωμένη και επαναπαυμένη συνείδησή μας, την οποία έχουμε πείσει πως είμαστε σωστοί και ενάρετοι μέσα από τις συμβατικές, τυπικές, αβαθείς όμως και άνευ περιεχομένου ενέργειές μας. Αποδεικνύεται λοιπόν πως η Βασιλεία των Ουρανών ανήκει σε αυτούς που εσφράγισαν το σύνολο των αρετών τους με τη γνήσια σφραγίδα της αληθινής, αδιάκριτης, ανιδιοτελούς, έμπρακτης αγάπης.

Εύχομαι αυτά τα υψηλά και πνευματικά νοήματα να κυριαρχήσουν αυτές τις άγιες μέρες του Τριωδίου στις καρδιές όλων μας, αντί των "πατροπαράδοτων" γλεντιών και εκδηλώσεων, που, αντί να οικοδομούν, γκρεμίζουν.

http://iereasanatolikisekklisias.blogspot.com/