Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη

Μαθήματα του Κώστα Ζουράρι

Ο Γεωργός Σεφέρης λέγει ότι: «…Το ποσοστό των λέξεων πού δε λειτουργούν στον Μακρυγιάννη είναι μικρότερο παρά στα έργα όλων των πεζογράφων που ξέρω... Ποτέ δεν ξανακούσαμε στην Ελλάδα μια τόσο αδρή φωνή... Κανένας συγγραφέας δέν μπορεί να σταθεί, αν δέν είναι άρχοντας της γλώσσας... αυτής της ζωντανής φύσης, που του μεταγγίζει κάθε στιγμή πού ανασαίνει η φυλή του»...

Και συνεχίζει ο Κώστας Ζουράρις αναφερόμενος στα μαθήματα που πήρε, μελετώντας τον Μακρυγιάννη: «…Πρώτα-πρώτα, πώς τα Απομνημονεύματα έχουν τέτοια πνευματική και επιστημο-λογική εμβέλεια, ώστε, αν σήμερα η Ελλάς δεν ήταν Ψωροκώσταινα και βάραινε το ίδιο στα πράγματα του Πλανήτη, όπως πριν από μερικούς αιώνες, τότε, αυτό το «αγράμματο» γραπτό θα ήταν για την παγκόσμια γραμματεία ένας άλλος Θουκυδίδης.

Ως τί; Ως λογικές αλληλουχίες του καθ' όλου Λόγου, οι οποίες συγκροτούν την θεωρία (την θέα, δηλαδή, στα σημερινά ελληνικά), για την κατανόηση των ανθρώπων και της κοινωνίας τους. Λογικές αλληλουχίες - θεωρία, άρα, περί πολιτεύματος, της πολιτικής, έως αν η αύτη φύσις των ανθρώπων η.

Κι αυτή η θεωρία της πολιτικής γίνεται ακόμη πιό αληθινή, διότι την συγκροτεί, σιγά-σιγά η αστραπιαία, ένας αγράμματος χοράρχης, άρχων του χορού των συν-κοινωνών, πρωταγωνιστής των αγώνων της πολιτικής κονίστρας και πάσχων της πολεμικής αθλοφορίας, με τραύματα κι ανεπούλωτες ισόβιες πληγές πυορροούσες: ο Μακρυγιάννης, ‘‘μία από τις πιο μορφωμένες ψυχές του ελληνισμού’’ κατά τον Σεφέρη…

«Η Ελληνορωμέηκη θουκυδίδεια τούτη αντίληψη περί πολιτικής είναι εκρηκτικά παρούσα στον Μακρυγιάννη. Είναι απίστευτο το τί συμβαίνει μ' αυτόν τον άνθρωπο. Όταν τον διαβάζεις, σου δίνει την εντύπωση ότι έχει διαβάσει κι έχει ξεκοκκαλίσει όλους τους Τραγικούς, κολυμπάει μέσα στον Θουκυδίδη, δεν του πολυπάει ο Πλάτων, συμφωνεί ανόρεχτα με τον Αριστοτέλη, αρμέγει το Ευαγγέλιο όπως οι σούπερ αττικίζοντες λόγιοι Πατέρες και διαλέγεται με τον Μακιαβέλη και τον ντε Τοκβίλ, περιπαίζοντας βεβαίως όλους τους χαζοχαρούμενους φωταδιστές και λοιπούς εισαγόμενους προοδευτικούς φορείς. Κι όλα αυτά, ενώ βεβαίως είναι εντελώς αγράμματος ο Μακρυγιάννης κι είχε κι άλλες σκοτούρες πάνω -κυριολεκτικά- στο κεφάλι του, αφού αρκετές φορές του το ανοίξανε Τούρκοι κι Έλληνες. Άρα θαύμα;

Η αλήθεια είναι ότι, στην παράδοση μας, το θαύμα δεν είναι κάποιο μαγικό γεγονός, έξω από την τάξη του κόσμου. Το Θαύμα, για μας, είναι μπολιασμένο στην φυσική ροή της ζωής μας και συμβαίνει κάθε φορά πού σε κάποιον ξεχειλίζει η αγάπη για κάποιον ή για κάποιους. Αυτό φαίνεται πώς έγινε και στον στρατηγό-σαράφη Μακρυγιάννη, γιατί Έλληνας, πού η πρώτη του σκέψη μόλις βρεθεί μπροστά σε αρχαία να μην είναι να τα πουλήσει στους ξένους, μάλλον δεν έχει ξαναγίνει. Αυτό δεν μοιάζει με θαύμα;

Στήν καίρια όμως σύμπτωση της πολιτικής σκέψης του Μακρυγιάννη μ' όλους τους παραπάνω σοφούς, δεν υπάρχει κανένα θαύμα. Φυσικά, ο κατσαπλιάς μπουρτζόβλαχος δεν διάβασε ποτέ κανέναν από αυτούς όλους τους αστέρες. Αμφιβάλλω αν μερικών ήξερε και τ' όνομα. Άρα;

Άρα, αβιάστως τεκμαίρεται ότι δεν έκανε τίποτε σπουδαίο ο Μακρυγιάννης. Αλλά, επειδή η πολιτική είναι πάντοτε η ίδια κι αναλλοίωτη, κι επειδή ο Θεός του χάρισε διάκριση -κι αυτό δεν είναι θαύμα, απλή διανομή είναι- γι' αυτό κι ο αγράμματος σάλος τα κατάφερε όπως οι παραπάνω σαλοί εγγράμματοι... Καλά, κι η λάμψη του Μακρυγιάννη; Εε, αυτήν την οφείλει στην θεοπνευστία του, κοινώς τάλαντον, όπως το βλέπουν οι φωταδιστές. Κάτι έπρεπε να βάλει κι αυτός; είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας, πού λέει κι ο Σεφέρης. Θεοπνευστία μακρυγιάννεια, πού φυσάει από την ιλαροτραγική Σύναξη του Κοινού των Ελλήνων»…

»Την ώρα πού προσπαθούσα να αντιγράψω ιδιοχείρως τα βασανισμένα αυτά αγράμματα ελληνικά του Μακρυγιάννη, άρχισα να κλαίω. Τον έβλεπα, τον ένοιωθα να πασχίζει να γράψει αυτά τα πληγιασμένα ελληνικά του, Αυτός, ο Πρώτος των Ελλήνων, μέσα στις πυορροούσες πληγές του, τα έντερα του τα ξεκοιλιασμένα, τα μυαλά του τα χυμένα έξω από το τσακισμένο κρανίο του, να προσπαθεί, Αυτός, ο τελευταίος Έλληνας του Ελύτη, να γρατσουνίσει, κάτι, ένα ίχνος αγάπης με γράμματα αγράμματα, σκοτωμένες λέξεις για τα παλληκάρια του, τα εξοντωμένα για μας. Κι όσο αντέγραφα τα ελληνικά του ερείπια από τον Κρανίου Τόπον του, τόσο συνέχιζα να κλαίω. Γιατί βογγούσε και ξανά σερνόταν ο Αρχηγός μας, για να προσπαθήσει να γράφει, γιατί ξανάπεφτε και ξανασερνόταν, ψάχνοντας ν' ακουμπήσει πάνω σε σκοτωμένα ελληνικά, να τα’ αναστήσει, Αυτός, ο Μακρυγιάννης, ο ωραίος ως Κλέφτης σκοτωμένος.

Ναι, αυτά τα «πιστοποιητικά» τα αυτόχειρα, τα αιματόρρυτα, αυτά τα άμορφα φθογγόσημα ως ρόγχος, αυτά τα κατασπαραγμένα ελληνικά του, απ’ όπου γραπώνεται, γράμμα-γράμμα ανορθόγραφα, για να μας μιλήσει, σκαλίζοντας, γράφοντας απεγνωσμένα ο «πατριοτις μακριγιανις», ναι, ναι, αυτά τα αγράμματα λείψανα, είναι η μεταλαβιά κι η μακαριά του Γένους. Νυν και αεί…

Ο άνθρωπος είναι το ύφος του, λένε ορθώς οι Γάλλοι και ο εξουδετερωμένος άνθρωπος είναι χωρίς ύφος, διαπιστώνει, ορθότερον, ο Σεφέρης.

Ο Μακρυγιάννης είναι ο καίριος οπλαρχηγός λογογράφος, πού εξουδετερώνει την εξουδετέρωση. Είναι δηλαδή ο όλως Ύφος: ύφος παλληκαριάς, ύφος πολιτικής, ύφος εθελοθύτου θύματος, ύφος Αρχηγού, ύφος Λόγου.

Ο Μακρυγιάννης, Ύφος πολετείας Αρχέτυπος.

Ο Σεφέρης, όλως κεχηνώς απ’ τον θαυμασμό του γιά τον όλον Ύφος Μακρυγιάννη της Ακροπόλεως, του Κερατσινίου, των πληγών, των Μύλων καί των λόγων, διαπιστώνει, σοφός, πως μετά τους αρχαίους, δεν ξαναφάνηκε άλλος συγγραφέας σαν τον Μακρυγιάννη. Τα ίδια λέει κι ο Ελύτης κι όσοι έχουν σχέση με το Ύφος, σ’ αυτόν τον κωλότοπο της αργόσυρτης θεοπτίας: τον Τρόπο μας, δηλαδή…

Γι’ αυτό κι ο μέγας ποιητής, αλλά άκαπνος Σεφέρης, ταυτίζει τους αρχαίους με τον Μακρυγιάννη και θεωρεί-θεάται ότι τα Απομνημονεύματα είναι, μαζί με τον Παπαδιαμάντη, το μεγαλύτερο κατόρθωμα του πεζού λόγου στην ελληνική γλώσσα, μετά από τους αρχαίους. Διότι, ως ο όλως Ύφος οπλαρχηγός-μάρτυρας-πολιτικός-λογογράφος, ο Μακρυγιάννης, συνταυτίζεται στην αντίστοιχη πληρότητα του όλως Ύφους μ' εκείνους τους επίσης οπλίτες-πολίτες-λογογράφους αρχαίους... γραφιάδες του μη γραφείου, αλλά του πολυβολείου και της εν όπλοις λαβωματιάς. Όπως ο όλως Ύφος λόγιος λογογράφος, ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, ανθυπολοχαγός με την κραυγή -αέρα!- εκεί στην Πίνδο, μέσα στην λάσπη και τις οβίδες, προσκυνώντας τον καθ’ ημάς όλως Ύφος, τον αγράμματο οπλαρχηγό, κράτιστον λογογράφο μας Μακρυγιάννη: Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο καί σε λένε Άθω, επειδή έρχομαι από μακρυά... όπως ο όλως Πίνδος-Άθως Μακρυγιάννης…

Μέθοδος μου και διαπίστωση…

Ιλιάς και Μακρυγιάννης, εκ των τεκμηρίων, ...τοιαύτα ομοία.

Θουκυδίδης και Μακρυγιάννης, εν και ταυτόν.

ΙΙατέρες της Εκκλησίας και Μακρυγιάννης, το όλως Εν…

Πηγή: «Να την χέσω τέτοια λευτεριά, οπού θα κάμω εγώ εσένα πασιά»! του Κώστα Γ. Ζουράρι – Εκδ. «ΑΡΜΟΣ»