Πόσο θέλουμε να αλλάξουμε;

Υπάρχει μια λέξη, την οποία χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση και βρίσκεται μόνο στο ελληνικό λεξιλόγιο. Είναι το φιλότιμο. Μια ψυχική διεργασία που δεν παραπέμπει μόνο στην ηθική. Αλλά δείχνει μια κοινωνική δυναμική σε θετική κατεύθυνση. Οι Έλληνες και η Ελλάδα σήμερα βρίσκονται σε δυσχερή θέση. Η χώρα αντιμετωπίζεται από Ευρωπαίους και μη ως παρίας. Ως χώρα χωρίς κανόνες, χωρίς ηθική, χωρίς οργάνωση, χωρίς αξιοκρατία, χωρίς πόρους, χωρίς «μπέσα». Είμαστε στα μάτια των ξένων κάτι μεταξύ «φτωχοδιάβολων» και «αμετανόητων κομπιναδόρων». Στα μάτια τα δικά μας, άραγε, τι είμαστε; «Απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων!», «Το "διαμάντι" στο "στέμμα" της Ευρώπης!», «Εκείνοι που δίδασκαν πολιτισμό, όταν οι άλλοι... έτρωγαν βελανίδια!» θα σπεύσουν να ισχυριστούν κάποιοι από μας. Όλ' αυτά καλά. Με μια διαφορά: Το να έχεις κάποιο αριστοκρατικό προνόμιο, εξαιτίας των προγόνων σου, εκχωρημένο ιστορικά δηλαδή, σου δημιουργεί την ευθύνη και την υποχρέωση να το εκπροσωπείς με επάρκεια. Αυτό, όπως και να το αξιολογήσουμε, ως Νεοέλληνες, τις τελευταίες -αρκετές- δεκαετίες δεν το πετυχαίνουμε. Μοιάζουμε, μάλιστα, σαν κάτι μεταξύ «κατσαπλιά» και «κουρσάρου» στην καθημερινότητά μας. Απαίδευτοι, κυνικοί, βουλιμικοί, μηδενιστές, αποκαρδιωμένοι, εγωκεντρικοί, φοβικοί, αντικοινωνικοί, ισοπεδωτικοί, υπερχρεωμένοι, ταπεινωμένοι.

Πως φτάσαμε εδώ; Ένα αριστοκρατικό έθνος χωρίς γλώσσα, χωρίς κουλτούρα, χωρίς εικονίσματα, χωρίς όνειρα; Ένα κράτος χωρίς οργάνωση, χωρίς δομή, φορτωμένο με χρέη; Ένας λαός χωρίς αλληλεγγύη, χωρίς ηθική, χωρίς τάξη, χωρίς προσφορά; Μια πολιτεία «Μαυρογιαλούρων», «κοτζαμπάσηδων» και «δοσίλογων»; Μια οικογένεια χωρίς «εστία», ήθη και έθιμα, σεβασμό στους παλιούς, εμπιστοσύνη στους νέους, με μοναδικό της δεσμό τα χρέη στις τράπεζες και τις πιστωτικές; Μια αστική τάξη γεμάτη νεόπλουτους, εργολάβους, τυχάρπαστους και τοκογλύφους; Πώς είναι δυνατόν η Ελλάδα να έχει μια τέτοια χυδαία εξέλιξη, σε όλα τα επίπεδα; Οι δικαιολογίες πολλές. Μικροαστικές, επαρχιώτικες, αρχοντοχωριάτικες, αυτοδημιούργητες. Κοινός τόπος για όλ' αυτά; Η περίφημη ελληνική «μαγκιά»! Το εύκολο «γουστάρω», Η εμμονή στη χλιδή, χωρίς την οποιαδήποτε προσπάθεια. Η Ελλάδα αγαπά το μύθο. Τον Ηρακλή στο σταυροδρόμι της Αρετής και της Κακίας. Οι δύο κόσμοι σ' έναν. Από τη μια, το φιλότιμο. Από την άλλη, η μαγκιά. Προτιμήσαμε τη μαγκιά. Βάλαμε φωτιά στην κοινότητά μας, στο Έθνος μας, στα ίδια μας τα σπίτια, την περιουσία μας. Σήμερα, ταπεινοί και καταφρονεμένοι, υπερκαταναλωτικοί και χρεοκοπημένοι, δεν πρέπει να αναζητήσουμε την καταξίωση στους άλλους. Αλλά πρώτα σε μας. Της καταξίωσης προηγείται ο αυτοσεβασμός. Της πορείας, η θέληση. Της αλλαγής, η αυτοκριτική. Της μαγκιάς, το φιλότιμο. Το ερώτημα, ένα και μοναδικό: Πόσο θέλουμε ν' αλλάξουμε; Η απάντηση ακόμη απροσδιόριστη. Ο προβληματισμός, όμως, ορατός και έντονος. Η απόσταση από το στόχο μακρά. Δεν καλύπτεται με κούρσες ταχύτητας. Ούτε, φυσικά, σε εκατό ημέρες. Χρειάζεται μαραθώνιος, με τη συμμετοχή των πολλών και όχι... των άλλων. Το αποτέλεσμα, φυσικά, θα μας αφορά όλους.
* Από το περιοδικό «Μετροπόλιταν» τεύχ. 97