Η «μοίρα» και το «πεπρωμένο»

του Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου

α) Οι έννοιες της «Μοίρας» καί του «Πεπρωμένου»: Για τους αρχαίους Έλληνες η Μοίρα (= αυτή πού μοιράζει) ήταν θεότητα πού αποφάσιζε για την τύχη του κάθε ανθρώπου από τη στιγμή της γέννησής του μέχρι το θάνατό του. Η μοίρα ταυτίζεται με τη θεά Τύχη πού είναι τυφλή. Γι' αυτό καί σε όποιον πέσει επάνω του τον κάνει ευτυχισμένο (πλούσιο) ή δυστυχή!...

Η διδαχή για το «Πεπρωμένο» προέρχεται από τη μουσουλμανική θρησκεία. Οι Μουσουλμάνοι πιστεύουν στο «Κισμέτ», στην ιδέα δηλαδή ότι ο Θεός ρυθμίζει απόλυτα τη ζωή του ανθρώπου (=απόλυτος προορισμός), χωρίς ν' αφήνει στον ανθρώπινο παράγοντα κανένα περιθώριο συμμετοχής. Έτσι, όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή (επιτυχίες, αποτυχίες, ατυχήματα, αρρώστιες κ.λπ.) αποδίδονται στόν Θεό. Όλα είναι προκαθορισμένα, γραμμένα στο βιβλίο του Θεού (πρβλ. την έκφραση: «ήταν γραφτό του»!), Συνέπεια της αντίληψης αυτής είναι η μοιρολατρική στάση έναντι της ζωής. Εφ' όσον όλα προέρχονται από τον Θεό καί τίποτε από τον άνθρωπο, τότε ο άνθρωπος όλα πρέπει να τα περιμένει από τον Θεό. Για τον άνθρωπο επομένως δεν υπάρχει κανένα περιθώριο προσωπικής καί υπεύθυνης δράσης. Γι' αυτό καί οι οπαδοί του «πεπρωμένου» χαρακτηρίζονται για την παθητικότητα καί απραξία τους!

Η απαισιόδοξη καί παθητική (μοιρολατρική) αυτή αντίληψη του «πεπρωμένου», όπως ήταν φυσικό, επηρέασε κι εμάς τους χριστιανούς Έλληνες πού ζήσαμε μαζί με τους Μουσουλμάνους για 400 ολόκληρα χρόνια!

β) Η χριστιανική άποψη: Ο Χριστιανισμός καί ειδικότερα η Ορθοδοξία δέχεται το «σχετικό προορισμό», τα βασικά χαρακτηριστικά του οποίου είναι τα εξής:

Πρώτον, ότι ο άνθρωπος διατηρεί καί έχει σχετική ελευθερία. Ο άνθρωπος, μετά την Πτώση δεν έχασε όλα καί σε απόλυτο βαθμό τα χαρίσματα του «κατ' εικόνα» (Όπως δέχονται οι Διαμαρτυρόμενοι). Χάρη στην επέμβαση του αγαθού Θεού, η απογύμνωση του μεταπτωτικού ανθρώπου από τα θεϊκά χαρίσματα δεν ήταν ολοκληρωτική. Έτσι, η θέληση του ανθρώπου, χάρη στην αγάπη του Θεού διατήρησε καί έχει μια σχετική ελευθερία, η οποία είναι το ουσιαστικό καί απαραίτητο στοιχείο για την αποκατάστασή του στην αρχέγονη θεϊκή κοινωνία.

Δεύτερον, Ότι η επίγεια καί αιώνια ζωή του ανθρώπου εξαρτάται από τη συνεργασία Θεού καί ανθρώπου. Η ζωή του ανθρώπου δεν εξαρτάται μόνο από τον Θεό. Ο άνθρωπος καί στην μεταπτωτική του κατάσταση έχει τις σχετικές ικανότητες καί δυνατότητες (ελευθερία, θέληση, νόηση) για να οργανώσει καί τελειοποιήσει τη ζωή του. Το ίδιο ισχύει καί για την αιώνια ζωή του ανθρώπου. Ο Θεός θέλει ν' αποκατασταθούν κοντά του όλοι οι άνθρωποι (Α' Τιμ. β' 4). Καί για το σκοπό αυτό δεν έπαυσε να εργάζεται καί να φροντίζει Από την αυγή της ιστορίας της ανθρωπότητας. Ωστόσο, η αποκατάσταση αυτή δεν μπορεί να γίνει μονομερώς, δηλαδή μόνο από τον Θεό, χωρίς την ελεύθερη (σχετικώς) θέληση των ανθρώπων. Στήν αιώνια ζωή καί βασιλεία του Θεού θ' αποκατασταθούν μόνο όσοι το θελήσουν καί συνεργασθούν υπεύθυνα με τη δεδομένη θέληση καί αγάπη του Θεού για το μεγάλο αυτό σκοπό! Γενική είναι η πεποίθηση των αγίων Πατέρων της Ορθοδοξίας ότι ο Θεός ενώ θέλει να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, ωστόσο δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ τη βία για να το επιτύχει. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός δεν μπορεί ν' αποφασίσει αυθαίρετα για τη ζωή καί το μέλλον ενός ανθρώπου, χωρίς την ελεύθερη συγκατάθεση καί συνεργασία του, όπως είπαμε. Τρίτον, ο Θεός γνωρίζει, αλλά δεν προκαθορίζει αυθαίρετα τη ζωή καί τον προορισμό του κάθε ανθρώπου (σχετικός προορισμός). Ο Θεός ως παντογνώστης προγνωρίζει ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου, το παρελθόν, το παρόν καί το μέλλον. Η πρόγνωση όμως αυτή του Θεού δεν επηρεάζει την ελευθερία του ανθρώπου ούτε πολύ περισσότερο την καταργεί. Ο Θεός προγνωρίζει τη ζωή του ανθρώπου, όπως αυτή θα διαμορφωθεί καί εξελιχθεί από την καλή ή κακή χρήση της ελευθερίας καί των χαρισμάτων πού θα κάνει ο κάθε άνθρωπος.

Ένα παράδειγμα: Δύο τραίνα κινούνται στην ίδια γραμμή αλλά με αντίθετη κατεύθυνση. Κάποιος ορειβάτης πού βρίσκεται σε μια ψηλή κορυφή βλέπει τα δύο τραίνα να κινούνται αντίθετα καί συμπεραίνει (προβλέπει) ότι σ' ένα ορισμένο σημείο της γραμμής θα συγκρουσθούν. Καί πραγματικά, ύστερα από λίγο τα δυο τραίνα συγκρούονται... Το ερώτημα λοιπόν είναι: Ποιος είναι υπεύθυνος για τη σύγκρουση; Μήπως ο ορειβάτης πού προείδε (λόγω πλεονεκτικής θέσεως) το δυστύχημα; Όχι, βέβαια! Η σύγκρουση δεν οφείλεται στην πρόγνωση του ορειβάτη, αλλά στην αμέλεια των οδηγών ή άλλων αρμοδίων για την ασφαλή κίνηση των αμαξοστοιχιών.

Συμπέρασμα

Πεπρωμένο ή μοίρα δεν υπάρχει. Τη ζωή, την εξέλιξη καί το μέλλον του κάθε ανθρώπου δεν προκαθορίζει αυθαίρετα ο Θεός. Ο Θεός ως παντογνώστης απλώς προγνωρίζει την καλή ή κακή χρήση της ελευθερίας που θα κάνει ο άνθρωπος στη ζωής του!

(Από το βιβλίο: «Αθώος» του Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου – Εκδ. Αποστολικής Διακονίας)