Τίμια Λείψανα: Γιατί τα προσκυνούμε;

Με αφορμή ακατάστατων αντιδράσεων μερικών ατόμων για την προσκύνηση Λειψάνων Αγίων και Λιτανειών, παραθέτουμε τα κάτωθι:

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος αναφέρει για τους Αγίους: «αυτών είναι αι μεγάλαι τιμαί και πανηγύρεις. Από αυτούς οι δαίμονες φυγαδεύονται και αι νόσοι θεραπεύονται. Αυτών τα σώματα μόνα έχουν την ιδίαν δύναμιν με τας αγίας ψυχάς των, είτε εφαπτόμενα είτε τιμώμενα. Αυτών και αι ρανίδες μόνο αίματος και μικρά αντικείμενα του πάθους των ενεργούν όσα και τα σώματα».

Γράφει ὁ Ἐπίσκοπος Διοκλείας Κάλλιστος Γουέαρ.... ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι παροῦσα στά σώματα τῶν Ἁγίων κατά τήν διάρκεια τῆς ζωῆς τους, παραμένει ἐνεργός στά Λείψανά τους ὅταν πεθάνουν.... ὁ Θεός χρησιμοποιεῖ αὐτά τά Λείψανα ὡς ἀγωγό τῆς θείας δύναμης καί ὄργανα ἰάσεων.

Διδάσκει ο Όσιος Μακάριος: "Η δόξα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος βγαίνει ἀπό μέσα ἔξω, στολίζοντας καί καλύπτοντας τά σώματα τῶν Ἁγίων, αὐτή ἡ δόξα πού ἦταν πρίν κρυμμένη μέσα στήν ψυχή τους. Ὅ,τι ἔχει ὁ ἄνθρωπος τώρα, αὐτό τό ἴδιο ἐξωτερικεύεται στό σῶμα".

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπογραμμίζει ότι ακόμη και ο αυτοκράτορας, «ο την αλουργίδα περικείμενος» σπεύδει να προσκυνήσει τους τάφους των αγίων και «έστηκε δεόμενος των άγιων», δηλαδή προσεύχεται στους αγίους «ώστε αυτού προστήναι παρά τω Θεώ», για να σταθούν υπέρ αυτού ενώπιον του Θεού.... να επισκέπτεσαι τους ναούς των μαρτύρων, όπου θα βρεις την υγεία του σώματος και την ωφέλεια της ψυχής. Σε άλλη ομιλία προτρέπει τους χριστιανούς να πηγαίνουν στους οίκους της προσευχής και στις λειψανοθήκες των αγίων, «ώστε αφού λάβωμε την ευλογία των, να καταστήσωμε τους εαυτούς μας ακαταβλήτους εις τας παγίδας του διαβόλου». «τα οστά των αγίων υποτάσσουν δαίμονας και βασανίζουν, και ελευθερώνουν όσους έχουν δεθεί από τα πικρότατα εκείνα δεσμά.... Η θεία χάρη μεταδίδεται σε καθετί που βρίσκεται σε επαφή με τους αγίους. Ακόμη και τα ενδύματα των αγίων είναι σεβαστά σε όλη την κτίση, αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και μνημονεύει τη μηλωτή του Ηλία (Δ/Β’ Βασιλ. β’ 8-14), τα υποδήματα των τριών παίδων, που κατανίκησαν τη φωτιά (Δαν. γ’ 27-28), τη ράβδο του Μωϋσή που έκανε τόσα θαύματα, τα ενδύματα του Παύλου (Πράξ. ιθ’ 11-12), τη σκιά του Πέτρου (Πράξ. ε 12-J6) κ.ά»

Κατά τόν Άγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ἡ αἰτία τῆς εὐωδίας καί θαυματουργίας τῶν Λειψάνων τῶν Ἁγίων, «εἶναι ἡ ἅπαξ ἐνοικήσασα εἰς τά σώματα αὐτῶν Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἥτις δέν χωρίζεται ἀπ’ αὐτά μετά θάνατον, ἀλλά μένει μετ’ αὐτῶν. Ὅθεν τάς μέν ψυχάς τῶν Ἁγίων ποιεῖ μακαρίας ἐν οὐρανοῖς, τά δέ σώματα αὐτῶν ἀποδεικνύει πηγήν εὐωδίας καί θαυμάτων παραδόξων καί ἰαμάτων. Καθώς καί ἡ Χάρις εἶναι ζωοποιός, οὕτω ζωοποιά καί τά σώματα τῶν Ἁγίων ἀποτελεῖ»

Ὁ Μέγας Βασίλειος γράφει: "Ὁ ἀψάμενος ὀστέων Μάρτυρος, λαμβάνει τινά μετουσίαν ἁγιασμοῦ, ἐκ τῆς ἐν τῷ σώματι παρεδρευούσης χάριτος".

Κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο τό σῶμα κατέχει ὑψηλή θέση, ἐφ' ὅσον "ναός τοῦ ἐν ἡμῖν Ἁγίου Πνεύματος ἐστιν" (Α' Κορ. 6, 19).

Σύμφωνα μέ τόν ὁμ. Καθηγητή Εὐάγγελο Θεοδώρου, "τά Λείψανα εἶναι τά ἱερά κατάλοιπα τῶν Ἁγίων, τά ἁγιασμένα σώματα τῶν φίλων τοῦ Θεοῦ. Τά σώματα αὐτά, τά καθαρμένα ἀπό τά πάθη καί τήν ἁμαρτία, στά ὁποῖα ἐνόσο ζοῦσαν κατοικοῦσε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, μετά θάνατον δέν τά προσβάλλει ἡ διάλυση καί ἡ διαφθορά. Δέν τά ἐγκαταλείπει ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία τά κάνει νά εὐωδιάζουν. Εἶναι θῆκες ἅγιες, πηγές ἁγιασμάτων καί εὐλογιῶν τοῦ Θεοῦ καί θαυματουργά, διότι δι' αὐτῶν ἐνεργεῖ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ".

Η συνήθεια του να προσκυνούμε τα τίμια λείψανα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το γεγονός ότι πιστεύουμε πως το σώμα του ανθρώπου, που προσλαμβάνεται στην Ορθόδοξη Εκκλησία, γίνεται δοχείο της άκτιστης θείας ενέργειας, χριστοφόρο και πνευματοφόρο.

Η αγιαστική χάρη εκφράζεται στα ιερά λείψανα με ευωδία, για την οποία κάνει λόγο η Αγία Γραφή (Β’ Κορ. β’ 15. Πρβλ. Ήσ. ξστ’ 14) και επιτελεί θαύματα (Δ/Β’ Βασιλ. ιγ’ 20-21). Η ίδια χάρη μεταδίδεται στα αντικείμενα, τα οποία έρχονται σε επαφή με το σώμα των αγίων, με αποτέλεσμα τη θαυματουργία (Δ/Β’ Βασιλ. β’ 8-14. Ματθ. θ’ 20-22. Μάρκ. στ’ 13. Πράξ. ιθ’ 12).... ο άνθρωπος της χάριτος του Θεού ακτινοβολεί ειρήνη και μεταδίδει ευλογία, ακόμη και με τη σκιά του (Πράξ. ε’ 15-16).

Ο ίδιος ο Θεός τιμά τα λείψανα των άγιων ανθρώπων και τα εμποτίζει με την άκτιστη θεία Του χάρη (π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος).

Λέγει ο Άγιος Νικόλαος ο Βελιμίροβιτς:

"Εμείς οι χριστιανοί, μεταφέρουμε τους Σταυρούς, τις Εικόνες και τα λάβαρα... ηχούν οι καμπάνες και ψάλλονται πνευματικοί ύμνοι.... Ο Σταυρός εξυγιαίνει, ανανεώνει και αγιάζει τους ανθρώπους, τα ζώα, τις ανθρώπινες κατοικίες, τα εργαστήρια και τους αγρούς.... Ο λαός αισθάνθηκε τη χρησιμότητα των Λιτανειών, γι’ αυτό και αγαπά τις Λιτανείες. Εάν δεν είχαν αμέτρητες φορές οι Λιτανείες φέρει τη βροχή σε περιόδους ξηρασίας, και δεν άμβλυναν το δρεπάνι του θανάτου σε περιόδους μαζικών θανάτων, και δεν επέστρεφαν την ειρήνη σε ταραγμένες εποχές, τότε θα αγαπούσε τόσο πολύ ο λαός τις λιτανείες, και θα βαστούσε με τέτοιο ζήλο τους Σταυρούς, στα χωριά και τις πόλεις;"

Οι Τούρκοι δεν κάνουν Λιτανείες. Αλλά συνέβη την εποχή της τουρκοκρατίας σε μια μακεδονική πόλη κάτι, που ακόμα θυμούνται και περιγράφουν ζωντανοί μάρτυρες. Επικρατούσε μεγάλη ξηρασία. Οι Τούρκοι παρακάλεσαν τους χριστιανούς να κάνουν Λιτανεία. Ο Επίσκοπος με τους Ιερείς και τον λαό ξεκινούν τη Λιτανεία βαστώντας τους Σταυρούς και οδηγούν τη Λιτανεία έξω από την πόλη, κοντά στις πηγές. Στην μια πλευρά βάδιζαν οι χριστιανοί και στην άλλη οι μουσουλμάνοι. Δεν πρόλαβαν να αναγνώσουν όλες τις προσευχές και ο ουρανός σκοτείνιασε και άρχισε να βρέχει τόσο πολύ, που όλοι γύρισαν τρέχοντας στα σπίτια τους. Ειρήνη και ευλογία Κυρίου.

Γι αυτό γίνεται Λιτανεία, ή πάσης φύσεως περιφορά Ιερών Εικόνων, του Τιμίου Σταυρού ή Λειψάνων Αγίων, του Επιταφίου (την Μ. Παρασκευή), της Αναστάσεως, πάντοτε όμως εκτός του Ναού, με πάνδημη συμμετοχή των ενοριτών και πλήθους πιστών, αντιπροσωπείες σχολείων και Ιδρυμάτων με επικεφαλής τον κλήρο και πλαισιούμενη συνήθως από στρατιωτικά αγήματα και μπάντα.

Γι αυτό γίνονται οι κατ' έτος πραγματοποιούμενες τον Δεκαπενταύγουστο περιφορές εικόνων στη Τήνο, Πάρο, Παναγία Σουμελά, οι περιφορές ιερών λειψάνων στη Κέρκυρα, Κεφαλονιά και Ζάκυνθο καθώς και όλες εκείνες στη μνήμη των Αγίων και Πολιούχων πόλεων με τα ονόματα των οποίων τιμώνται ιερές Μονές και Ναοί που τις εκτελούν.

Οι Λιτανείες γίνονται είτε αναμνηστικά επί γεγονότων, είτε κατά την ημέρα εορτής του τιμώμενου Αγίου, είτε και ακόμη παρακλητικά προς διακοπή κάποιου κακού (σεισμών, ανομβρίας, επιδημίας, εχθρικής επιδρομής κ.λπ.).

Με Λιτανεία, μετάνοια και προσευχή σταμάτησε η επιδημία χολέρας στην Αθήνα το 1854.

Με Λιτανεία του λειψάνου του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου σταμάτησε η πανώλη που μάστιζε την Μυτιλήνη το 1832, αφήνοντας έκθαμβους ακόμα και τους Τούρκους κατακτητές.

Με Λιτανεία του λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνα εξαφανίστηκε η πανώλη στην Κέρκυρα το 1629, καθώς και άλλων πλείστων θαυμάτων που έχουν καταγραφεί.

Διαβάζουμε στο Περιοδικό "Ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν": "Η τιμή καί ἡ προσκύνηση τῶν Ἁγίων Λειψάνων, εἶναι ταυτοχρόνως τιμή πρός τούς ἴδιους τούς Ἁγίους. Τιμοῦμε τούς ἀνθρώπους αὐτούς, οἱ ὁποῖοι ἔζησαν μέν στόν κόσμον τοῦτο, μέ τούς πειρασμούς, τίς δυσκολίες, τά προβλήματα πού εἶχαν σάν ἄνθρωποι, ἀλλά ἐπέτυχαν τήν σωτηρία τους, μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί μέ τόν προσωπικό τους ἡρωϊκό ἀγῶνα. Κι ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί θαυμάζουμε αὐτούς τούς ἀνθρώπους, πού κατάφεραν νά φθάσουν ἐκεῖ πού θέλουμε κι ἐμεῖς νά φθάσουμε.

Γι'αὐτό πλησιάζουμε καί προσκυνοῦμε τά Ἅγια Λείψανα, ὅπως ταιριάζει νά πλησιάζουμε σέ πραγματικά ἐπιτυχημένους συνανθρώπους μας. Σε καταξιωμένους ἀδελφούς μας. Προσκυνώντας τά Ἅγια Λείψανα, προσκυνοῦμε τήν ἁγία ζωή τους, τήν ἀγάπη τους πρός τόν Θεό, τόν ἄνθρωπο καί ὅλη τήν κτίση, τήν πίστη τους, τήν μετάνοιά τους, τίς ἀρετές τους, κ.λ.π. καί ὁμολογοῦμε ὅτι κι ἐμεῖς θέλουμε νά ἀποκτήσουμε αὐτά τά στοιχεῖα. Τούς Ἁγίους μας τούς ἔχουμε ἀνάμεσά μας ὑλικά, αἰσθητά, μέσῳ τῶν Ἁγίων Λειψάνων τους. Τούς βλέπουμε, τούς ἐγγίζουμε, τούς ἀσπαζόμαστε μέ ἀγάπη. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἡ καρδιά μας ἀποδέχεται τήν διδασκαλία τους, ἀλλά καί τό παράδειγμά τους".

Επιμέλεια: Στρατής Ανδριώτης.