Θεόδωρος Λάσκαρης Β΄, αυτοκράτορας Ρωμανίας (Βυζαντίου).

του Στρατή Ανδριώτη.

Ο Θεόδωρος Λάσκαρης Β΄, υπήρξε μία σπάνια ιδιοφυής προσωπικότητα. Διανοητής, επιφανής και μέγας λόγιος, συγγραφέας και Άνθρωπος. Ποιητικός, στοχαστής, σοφιστής, με ρητορική ικανότητα, στέρεο θεολογικό υπόβαθρο και σκέψη, λάτρης της χριστιανικής ηθικής, με έφεση στη φιλοσοφία, διαμορφώνοντας βαθύτατη φιλοσοφική σκέψη. Έχοντας διευρυμένες γνώσεις και πνευματικές αναζητήσεις που πνευματικά τον καθιστούν άριστα καλλιεργημένο. Εξίσου πολυγραφότατος με αξιόλογο και σπουδαίο συγγραφικό έργο καί επιστημονικές γνώσεις, με ενδιαφέροντα στους τομείς της ρητορικής, γεωμετρίας, Πυθαγορείων Μαθηματικών, μουσικής, αστρονομίας, φυσικής, ακόμα και σεισμολογίας. Είχε λάβει επιμελημένη αγωγή και παιδεία από την μητέρα του Ειρήνη και τον αυτοκράτορα πατέρα του και Άγιο της Εκκλησίας Ιωάννη Βατάτζη. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης είχε μαθητεύσει κοντά στον επιφανή λόγιο της εποχής Νικηφόρο Βλεμμύδη και στον Γεώργιο Ακροπολίτη, διευρύνοντας τις γνώσεις του στη φιλοσοφία, την Θεολογία, την ρητορική, τα μαθηματικά κ.α. επιστήμες.

Διαδέχθηκε στο θρόνο τον πατέρα του, που βασίλευσε επί 32 έτη (1222-1254), σε μια εποχή που η πρωτεύουσα της Ρωμανίας (Βυζαντίου) η Κωνσταντινούπολη ήταν κατακτημένη από το 1204-1261 εν μέσω καταστροφών και λεηλασιών από τους Φραγκολατίνους, και η έδρα της αυτοκρατορίας είχε μεταφερθεί προσωρινά στη Νίκαια η οποία ήκμαζε επειδή εκεί είχαν συναχθεί όλοι οι λόγιοι. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης βασίλευσε για μόλις 4 χρόνια (1254-1258). Έπασχε από επιληψία, η οποία ήταν η αιτία του θανάτου του σε ηλικία 36 μόλις ετών. Όσο ζούσε, παρά το νεαρόν της ηλικίας του, θέλησε να ενσαρκώσει το ιδεώδες του φιλοσόφου Βασιλέα, έχοντας σπουδαίες διοικητικές και στρατιωτικές ικανότητες, διοικώντας προσωπικά το κράτος, προετοιμάζοντας και συμμετέχοντας σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η Νίκαια επάξια αντικαθιστούσε προσωρινά την κατακτημένη Κωνσταντινούπολη. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης ως διάδοχος και συνεχιστής του μεγαλειώδους έργου του πατέρα του, ανέστησε τη Νίκαια, το Βυζάντιο! Προώθησε την παιδεία σε σημείο που η Νίκαια μπορούσε να συγκριθεί με την αρχαία Αθήνα και με την βασιλεία του Κωνσταντίνου Ζ΄ του Πορφυρογέννητου!

Καυχιόταν και ήταν υπερήφανος για τους χριστιανούς στην πλειονότητα κατοίκους της Νικαίας, ότι φιλοσοφούν τις Αριστοτελικές, Πλατωνικές και του Σωκράτη επιστήμες, ρητορεύουν σαν τους Δημοσθένη και Ερμογένη, ότι είναι εξασκημένοι σε κάθε παιδεία, μαθηματικά, ιατρική και έχουν σμίξει την φιλοσοφία με την θεογνωσία, έχοντας παιδαγωγηθεί με Ευαγγελικές, Αποστολικές και Πατερικές θεηγορίες, ότι φιλοσοφούν τα θεία δόγματα κ.α. Με κρατική μέριμνα ίδρυσε βιβλιοθήκες σε μεγάλες ελληνικές πόλεις (Σμύρνη, Έφεσο, Προύσα, Σάρδεις, Πέργαμο, Φιλαδέλφεια), λειτούργησαν σχολές Γραμματικής και Ρητορικής. Ο όρος «Έλλην», που παλαιότερα σήμαινε τον Παγανιστή, είχε πλέον ταυτιστεί με την Ελληνική εθνική συνείδηση της Ρωμανίας (Βυζαντίου) ως συνεχιστή της αρχαίας ελληνικής πολιτισμικής κληρονομιάς.

Ο Θεόδωρος Λάσκαρης είχε σημαντικότατο συγγραφικό έργο, το οποίο περιέχει φιλοσοφικά και θεολογικά θέματα, εκκλησιαστικούς ύμνους, ρητορικά κείμενα, εγκώμια και πολλούς λόγους. Εκπλήσσει η σπανιότητα των λέξεων στις επιστολές του, η λογοτεχνική διάσταση στον γραπτό και προφορικό λόγο του. Συμμετείχε σε υψηλού επιπέδου θεολογικές συνομιλίες και στα παντός είδους δρώμενα. Στη ζωή του κυριαρχούσε το Ορθόδοξο δόγμα και η φιλοσοφία. Ιδανικά στη βιωτή του είναι τα Ορθόδοξα χριστιανικά διδάγματα της Εκκλησίας και η Ελληνική κλασική παράδοση. Φανερή είναι η επίδραση στη ζωή του, της Αγίας Γραφής και των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας καθώς και των αρχαίων φιλοσόφων. Επιζητεί τον τρόπο ζωής που κάνει τον άνθρωπο σοφό και τον οδηγεί στη Θέωση μέσω της εν Θεώ αρετής και του φόβου Θεού. Επιδιώκει τον πλουτισμό της αγάπης του Χριστού και αποστρέφεται την αμάθεια, την αγνωσία καί τις ηδονές που υποδουλώνουν τον άνθρωπο. Αγαπούσε και ευλαβούταν υπέρμετρα την Θεοτόκο, που προς τιμήν της συνέγραψε τον Μέγα Παρακλητικό Κανόνα, αποδεικνύοντας την βαθιά θρησκευτική φύση του ως απόσταγμα μεγάλης μορφώσεως και πρωτίστως Θείας χάριτος. Συνέγραψε επίσης, στιχηρά προσόμοια, Θεοτοκία και προσόμοια στους Αίνους, καθώς και εγκώμια στον πατέρα του Ιωάννη Βατάτζη, στην προσωρινή πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τη Νίκαια, Ευχαριστήριο Λόγο προς τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, εγκώμια στον Άγιο Ευθύμιο, στους Αγίους Αναργύρους, λόγο περί Νηστείας κ.α. Επιστολογραφεί για φλέγοντα καθημερινά θέματα, διατυπώνει απόψεις και κρίσεις για πρόσωπα και καταστάσεις, ασχολείται με ιστορικά και πολιτικά ζητήματα. Συγγράφει δοκίμια, πραγματείες, και Λόγους βασισμένους στην Αγία Γραφή και στις Πατερικές διδασκαλίες. Είχε φιλικές σχέσεις με τον Πατριάρχη, τον Κλήρο και επιζητούσε την παντοτινή ενότητα Εκκλησίας – Κράτους ως ένα και το αυτό! Πίστευε ακράδαντα ότι η ψυχή του φιλοσόφου πρέπει να υμνεί την Αγία Τριάδα.

Διαπραγματευόταν για την ένωση των Ορθοδόξων και των Καθολικών, αλλά χωρίς υποχωρήσεις σε δογματικά θέματα, και με κυρίαρχο αίτημα να φύγουν οι Φραγκολατίνοι από την Κωνσταντινούπολη ασυζητητί. Ήταν πολύ επιφυλακτικός με του Λατίνους. Τους έβλεπε με ψυχρότητα, διότι ήξερε πόσο δόλιοι ήταν. Ήθελε να επιλύσει τις διαφορές με τον πάπα, χωρίς να θιγεί η Αλήθεια της Ορθοδόξου πίστεως. Απαιτούσε να συζητήσει σοβαρά για την ένωση Ορθοδοξίας και Καθολικισμού μόνο αν ο πάπας δεχόταν να είναι ισότιμος, ως ένας εκ των πέντε Πατριαρχών, αρνούμενος τις αιρετικές δοξασίες που είχαν περιέλθει κατά το σχίσμα. Στα συγγράμματά του υπάρχουν δύο Λόγοι κατά Λατίνων και ασχολείται ακόμα και με την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος! Τολμά να γράψει επιστολή στον πάπα και του λέει με περίσσιο θάρρος και ανδρεία: «Συ δε ω Ιταλέ τίνος ένεκεν εγκαυχά (για ποιο πράγμα μπορείς να καυχηθείς;)…. Που θα στηριχθείς εσύ για να μας πεις για δογματικά θέματα;» και του υπενθυμίζει ότι: «Πάσα τοίνυν φιλοσοφία και γνώσις Ελλήνων εύρεμα… απασών γλωσσών το ελληνικόν υπέρκειται γένος…. των Ελλήνων γνώρισμα είναι το φιλοσοφείν… τι μας δώσατε εσείς;»… Διορθώνει κατατροπώνοντας τον πάπα, βάζοντάς τον στη θέση του! Ποιος πολιτικός σήμερα γνωρίζει τι είναι το Άγιο Πνεύμα, ή σέβεται τον Θεό, ή τολμά να ομιλήσει με τέτοια ανδρεία στους Δυτικούς, ή σε όσους εχθρεύονται την Ελλάδα;

Ο Θεόδωρος Λάσκαρης είχε εντονότατη ελληνική εθνική συνείδηση. Ομιλούσε για την ελληνική ανδρεία, και θαύμαζε τα έργα της αρχαίας Ελλάδας. Ήταν αυτοκράτορας που αντί να σκέφτεται πως θα φορολογήσει τους πολίτες του, πως θα καταδυναστεύσει και θα καταχραστεί οικονομικά, ή πως θα διχάζει τον λαό (όπως γίνεται σήμερα), θεωρούσε ότι υπηρετούσε τον περιούσιο ελληνικό λαό, τολμώντας να αγνοεί παντελώς τα προνόμια της αριστοκρατίας. Βλέποντας στεναχωρημένος την Κωνσταντινούπολη υπόδουλη στους Φραγκολατίνους αφύπνιζε τον Ελληνισμό. Τόνωνε με τα συγγράμματα και τους Λόγους του το φρόνημα του λαού. Θεωρούσε ότι η θέση και το κλίμα του Ελληνικού χώρου δημιουργούν τα κάλλιστα στον Έλληνα, την σοφία και την επιστήμη. Ότι ο Έλληνας υπερτερεί επειδή ζει σε εύκρατο κλίμα, περικυκλωμένος από θάλασσες και είναι στο μέσον όλων των λαών και όλη η φιλοσοφία και η γνώση είναι εύρημα ή μεταστοιχείωση των Ελλήνων προς το καλύτερο! Φρονούσε ότι των Ελλήνων το χριστιανικό κλέος δεν σβήνει!

Και όλα αυτά ήταν προσόντα ενός ανδρός ηλικίας μικρότερης των 36 ετών, αφού ο σπουδαίος αυτός αυτοκράτορας έζησε τόσο λίγα χρόνια. Αυτή η μέγιστη φυσιογνωμία του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας είχε σύντομη ζωή διατελώντας βασιλεία μόλις τεσσάρων ετών. Απόλυτα φιλοσοφημένο άτομο και συνειδητοποιημένος Χριστιανός, αντιμετώπισε τον θάνατο της αγαπημένης του γυναικός χριστιανικά. Τον θεώρησε ως Πρόνοια Θεού και παιδαγωγικό μέσον για την σωτηρία της ψυχής του!!!

Η ζωή, το έργο και η προσωπικότητα του αυτοκράτορα Θεοδώρου Λάσκαρη Β΄(1222-1258) ταυτίζεται και αποδεικνύει την ακμή και την σπουδαιότητα του πολιτισμού, της ελληνικής γραμματείας και της Ορθοδόξου κυρίως Θεολογίας στην μετονομασθείσα δολίως από τους Δυτικούς μετά τον 16ο αιώνα ως βυζαντινή αυτοκρατορία. Στο όνομα του Θεοδώρου Λάσκαρη επιβεβαιώνονται οι σοβαρές ιστορικές μελέτες σπουδαίων Ελλήνων και ξένων βυζαντινολόγων που εκθειάζουν και θαυμάζουν το κοινωνικοπολιτικό επίπεδο της αυτοκρατορίας, θεωρώντας κυρίαρχο παράγοντα την χριστιανική πίστη που διατήρησε την ελληνικότητα του λαού: "Η Εκκλησία υπήρξε ο κύριος παράγοντας εξελληνισμού της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας" Ν. Γιόργκα (Ρουμάνος Βυζαντινολόγος)…. "Η Ορθοδοξία ήταν η δύναμη που διετήρησε τον Ελληνισμό κατά την διάρκεια των σκοτεινών αιώνων..." Στήβεν Ράνσιμαν (Βρετανός Βυζαντινολόγος)….. "Επί δέκα αιώνες (Ρωμανία-Βυζάντιο), η Εκκλησία υπήρξε η μεγάλη προστάτης του Ελληνισμού, όταν δε το Βυζάντιον έπεσε, η Εκκλησία παρέσχε εις τον Ελληνισμό υπηρεσία ακόμη ανωτέρα. Αυτή διεφύλαξε ομού με την Θρησκεία, την Ελληνική Εθνότητα και την Ελληνική Παιδεία της" Κάρολος Ντηλ – Βυζαντινολόγος…. «Τὸ ὄνομα τῆς Ἑλλάδος, ἄνευ τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἴσως δὲν ἤθελεν ὑπάρχει σήμερον». Σπυρίδων Ζαμπέλιος…. "...δεν σώζεται η Ορθοδοξία από τον Ελληνισμό, αλλά ο Ελληνισμός σώζεται μέσα στην Ορθοδοξία" π. Γεώργιος Μεταλληνός…. "Η Ελλάδα ζει στις χριστιανικές Εκκλησίες" E. Hatch….

Όλα αυτά, σε αντίθεση με τους συκοφάντες, προπαγανδιστές και διαστρεβλωτές της αληθείας, προερχόμενων κυρίως εκ της Δύσεως, επηρεάζοντας και ημετέρους «(παρα)μορφωμένους» που ψευδώς και κακώς ταυτίζουν την αυτοκρατορία της Ρωμηοσύνης με μεσαίωνα και σκοταδισμό (μεσαίωνας και σκοταδισμός υπήρχε μόνο στη Δύση), και διακατέχονται από μίσος κατά του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας επειδή δεν φράγκεψαν και δεν υποτάχθηκαν στον παπισμό.

Μελετώντας τη ζωή και το έργο αυτού του σπουδαίου αυτοκράτορα, αναρωτιόμαστε ποιος άραγε σημερινός πολιτικός «άρχων», ή ασχολούμενος με τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα της χώρας έχει αυτή την πνευματική και φιλοσοφική κατάρτιση. Άραγε, ποιος πολιτικός σήμερα σκέπτεται κατ’ αυτόν τον εκπληκτικά ενάρετο και θεοσεβή τρόπο; Ποιος έχει να παρουσιάσει ένα τέτοιου υψηλού επιπέδου έργο; Κι όμως, σήμερα αυτά τα τουλάχιστον σπουδαία συγγράμματά του δεν θα τα βρεί εύκολα κανείς, ούτε σε βιβλία, ούτε στο διαδίκτυο, κυρίως ούτε στα σχολεία. Ελάχιστοι έχουν ασχοληθεί με τον εξαίρετο αυτόν αυτοκράτορα. Ίσως γιατί δεν μπορούν να συλλάβουν την μέγιστη πνευματικότητά του, ώστε να διδαχθούν και να διδάξουν καταλλήλως. Ίσως γιατί μας έχει καταβάλει η μετριότητα, η αδιαφορία, η αγνωσία, απόρροια μιας εγωπαθούς κατάντιας και ενός στείρου τρόπου σκέψης και ζωής…..