Οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, στριμωγμένοι στην παραλία της Σμύρνης με τη φωτιά και το τσεκούρι του Μπεχλιβάν πίσω τους, με τη θάλασσα την πλημμυρισμένη αίμα εμπρός τους, μάθαιναν για πρώτη φορά ποιοι ήταν αυτοί οι «μεγάλοι σύμμαχοι» που λάτρευαν και που για χάρη τους δοκίμασαν τόσα δεινά. Οι στόλοι των «προστάτιδων δυνάμεων» τριάντα δύο μεγάλα καράβια αμερικανικά, αγγλικά, γαλλικά (τα ιταλικά δεν τα αναφέρουμε, γιατί αυτά, εκείνη τουλάχιστον την τραγική στιγμή, έδειξαν κάποιον ανθρωπισμό) έστεκαν ουδέτερα και απαθή μπρος στη σφαγή και τον εξολοθρεμό ενός αθώου λαού.
«Η θάλασσα δεν είναι πια εμπόδιο. Χιλιάδες άνθρωποι πέφτουνε και πνίγονται. Τα κορμιά σκεπάζουνε τα νερά σα να ’ναι μόλος. Οι δρόμοι γεμίζουνε κι αδειάζουν και ξαναγεμίζουνε. Νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά ποδοπατιούνται, στριμώχνονται, λιποθυμούνε, ξεψυχούνε. Τους τρελαίνουν οι χαντζάρες, οι ξιφολόγχες, οι σφαίρες των τσέτηδων!
(…) Η φωτιά όλη νύχτα αποτελειώνει το χαλασμό. Γκρεμίζονται τοίχοι, θρυμματίζονται γυαλιά. Οι φλόγες (…) ξεθεμελιώνουνε την πολιτεία ολόκληρη. Απλώνουν πάνω στα έργα των ανθρώπων και τα διαλύουνε. Σπίτια, εργοστάσια, σχολειά, εκκλησιές, μουσεία, νοσοκομεία, βιβλιοθήκες, θέατρα, αμύθητοι θησαυροί, κόποι, δημιουργίες αιώνων, εξαφανίζονται κι αφήνουνε στάχτη και καπνούς.
»Τι κάνουν, λοιπόν, οι προστάτες μας; Τι κάνουν οι ναύαρχοι με τα χρυσά σιρίτια, οι διπλωμάτες κι οι πρόξενοι της Αντάντ! Στήσανε κινηματογραφικές μηχανές στα καράβια τους και τραβούσανε ταινίες τη σφαγή και τον ξολοθρεμό μας! Μέσα στα πολεμικά οι μπάντες τους παίζανε εμβατήρια και τραγούδια της χαράς, για να μην φτάνουν ίσαμε τ’ αυτιά των πληρωμάτων οι κραυγές της οδύνης και οι επικλήσεις του κόσμου. Και να ξέρει κανείς πως μια, μόνο μια κανονιά, μια διαταγή, έφτανε για να διαλύσει όλα κείνα τα μαινόμενα στίφη. Κι η κανονιά δε ρίχτηκε κι η εντολή δε δόθηκε. Μόνο χτυπούσαν με λοστούς τα χέρια των άμοιρων Μικρασιατών, που κατάφερναν να φτάσουν ως τα καράβια τους, τους περίχυναν με ζεματιστά νερά και τους πετούσανε πίσω στη θάλασσα για να δείξουν… καλή διαγωγή απέναντι στους Τούρκους!»
(Αποσπάσματα από τα «Ματωμένα Χώματα» - Διδώ Σωτηρίου)
Ο Π. Καρολίδης περιγράφει τις αλλόφρονες σκηνές που διαδραματίζονταν στην παραλία της Σμύρνης: «…ενώπιον των από των πλοίων αναισχύντως θεωμένων Ευρωπαίων και Αμερικανών» και πώς η θάλασσα «επληρώθη πτωμάτων σφαγέντων ή πνιγέντων εις τρόπον ώστε ηδύνατό τις βαδίζων επί των πτωμάτων τούτων να διανύσει μέγα μέρος τις κατά την προκυμαίαν θαλάσσης ώσπερ επί ξηράς βαδίζων. Και αυτοί οι Αμερικάνοι, ενώ ηδύναντο δια μιας μόνον βολής τηλεβόλου να διασκορπίσωσι το αιμόδιψον πλήθος, εθεώντο μετά θλίψεως, αλλά και άνευ ενεργείας τινός το τελούμενον αιματηρόν δράμα».
Ο ίδιος ο τότε Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη, Τζ. Χόρτον μιλούσε για την κανονιά που μπορούσε να ριχτεί και δεν ρίχτηκε, για τα γεύματα που δίνονταν, ενώ καιγόταν η Σμύρνη, και για τον Γάλλο πρόξενο που πηγαίνοντας σ’ ένα τέτοιο γεύμα, «μπερδεύτηκε η ατμάκατός του πάνω σε πτώματα γυναικών», που επέπλεον στη θάλασσα και δεν μπορούσε να προχωρήσει! Και ζητούσε «συγνώμην» από τους συνδαιτυμόνες του για την… αργοπορία. Και ο Τζώρτζ Χόρτον ομολογούσε πως αισθάνθηκε ντροπή «που ανήκε στο ανθρώπινο γένος»!
Στο βάθος του μικρασιατικού δράματος στέκει ο κρυφός ένοχος: Οι ξένες μεγάλες εταιρείες, που για δικά τους ωμά συμφέροντα καταστρέψανε την ευτυχία εκατομμυρίων Ελλήνων της Ανατολής.
Ο Μητροπολίτης Χρύσανθος τελειώνει το βιβλίο του «Η Εκκλησία της Τραπεζούντος»: «Υπό την ένοχον αδιαφορίαν της χριστιανικής Δύσεως εν έτει 1453 έπεσεν η Κωνσταντινούπολις και εν έτει 1461 η Τραπεζούς και κατεστράφη ολόκληρος ακμαίος πολιτισμός. Τη ενόχω συνεργασία δύο μεγάλων χριστιανικών Δυνάμεων της Δύσεως, της Γερμανίας και της Αυστρίας, κατά τα έτη 1914-1918 εσφάγη υπό των Νεοτούρκων ολόκληρον έθνος το Αρμενικόν και εκατοντάδες χιλιάδων Ελλήνων βιαίως απεσπάσθησαν από των εστιών αυτών και απέθανον εν τη εξορία. Τη ενόχω συνεργασία των συμμαχικών χριστιανικών Δυνάμεων της Δύσεως κατά τα έτη 1919-1922 το εθνικόν κίνημα των τούρκων του Μουσταφά Κεμάλ πασά συνεπλήρωσε το έργον των Νεοτούρκων και κατά εκατοντάδες απηγχονίζοντο Έλληνες (…), ενώ χιλιάδες άλλαι στρατευσίμων νέων κατεδικάζοντο εις τον δια πείνης, και των ταλαιπωριών θάνατον εν τη εξορία. Και επήλθε κατά Αύγουστον του 1922 η Μικρασιατική καταστροφή και επηκολούθησαν εν έτει 1923 η ανταλλαγή των πληθυσμών και η εντεύθεν ερήμωσις Πόντου, Μικράς Ασίας, Θράκης και η καταστροφή ολοκλήρου χριστιανικού πολιτισμού».
Τελειώνοντας θα αναφέρω αυτά τα τόσο αξιοπρόσεκτα λόγια του πρεσβευτού Κ. Σακελλαρόπουλου: «…Αλλά δεν είναι και τώρα πολύ αργά δια να αντλήσωμεν μαθήματα από τα παλαιά εκείνα παθήματα. Νέοι κίνδυνοι απειλούν και σήμερα την Ελλάδα και είναι σκληρότατοι αι δυσκολίαι κατά των οποίων και πάλιν παλαίει. Ας αντιμετωπίσει και ταύτας και εκείνους το έθνος ηνωμένον. Μόνον εις την ένωσιν θα εύρει την δύναμιν ν’ αποφύγει τα οδυνηρά λάθη του παρελθόντος και να κινηθεί έξω, όχι βέβαια από τα φώτα, αλλ’ από την σκιάν την Δύσεως – και από κάθε σκιάν».
