Άγιος Λουκάς ο Ιατρός

Παρά την αξιόλογη πρόοδο της Ιατρικής Επιστήμης, συμβαίνουν συχνά πολλά περιστατικά λανθασμένων ιατρικών διαγνώσεων, αποτυχημένων επεμβάσεων και θεραπειών, κρούσματα ανευθυνότητας, κακίστης συμπεριφοράς ιατρών, οικονομικής εκμετάλλευσης ασθενών κ.α. Στον αντίποδα όλων αυτών, αποτελεί πρότυπο αγιότητας η ζωή και το έργο ενός αξιόλογου επιστήμονα Ιατρού συνάμα και ποιμένα της Εκκλησίας...

Το κοσμικό του όνομα Βαλεντίν Βόινο-Γιασενέτσκι. Γεννήθηκε το 1877 στην πόλη Κερτς της Κριμαίας και μεγάλωσε στο Κίεβο της Ουκρανίας ασχολούμενος με σοβαρά φιλοσοφικά και θεολογικά ζητήματα, μελετώντας επιμελώς την Αγία Γραφή. Σπούδασε Ιατρική και στις αρχές του 20ου αιώνα διαπρέπει και αριστεύει σε όλα τους τομείς της. Θέτει στόχο να υπηρετήσει τον πάσχοντα συνάνθρωπο, ιδιαιτέρως τον φτωχό της επαρχίας, ασκώντας την φιλανθρωπία, έχοντας πρότυπα τους Αγίους Αναργύρους Κοσμά και Δαμιανό. Βαθύτατα Ορθόδοξος, ζει με την πεποίθηση ότι η κοινωνική αδικία, η καταπίεση και οι πόλεμοι, νικώνται μόνο με την χριστιανική πίστη, τον ανθρωπισμό, την φιλανθρωπία και την αγάπη. Υπηρετεί εθελοντής στον Ερυθρό Σταυρό χειρουργώντας ακατάπαυστα Ρώσους τραυματίες από τα χαράματα ως τη νύχτα με απίστευτη επιτυχία, θεραπεύοντας πολλούς τυφλούς. Διορίζεται γιατρός σε νοσοκομείο που όμως τον απωθούν οι άσχημες συνθήκες, οι ακατάρτιστοι και αδιάφοροι συνεργάτες, η προχειρότητα. Διάνυσε μεγάλες αποστάσεις για να εξετάζει ασθενείς, έχοντας αποκτήσει υπέρμετρη φήμη. Δημιουργεί οικογένεια και ζει σε φτωχόσπιτα μεγαλώνοντας τέσσερα παιδιά. Παρά τις αντιξοότητες εκπονεί διδακτορική διατριβή για την μέθοδο της τοπικής αναισθησίας που ήταν στα πρώτα βήματά της. Επιζητεί γνώσεις για να δουλεύει επιστημονικά, χωρίς να τον ενδιαφέρει η δόξα και το χρήμα, αλλά η ανακούφιση του αρρώστου από τους πόνους. Σύντομα δημοσιεύονται 40 επιστημονικά ιατρικά έργα του για να κάνει πιο εύκολο το έργο των γιατρών, κάνοντας πρωτόγνωρες ανακαλύψεις. Δουλεύει σε επαρχιακά νοσοκομεία χωρίς κατάλληλα μέσα, κάνοντας απίστευτη δουλειά και εκπληκτικές μελέτες έναντι πενιχρού μισθού, που πολλές φορές διαθέτει για να κάνει αναλύσεις και έρευνες. Εγχειρεί ουροδόχο κύστη, εγκέφαλο, έντερα, στομάχι, χολή, σπλήνα, καρδιά, νεφρά, σπονδυλική στήλη, αρθρώσεις νεύρα, οφθαλμούς, γυναικολογικά κ.α.

Με την Οκτωβριανή επανάσταση (1917) ο ρωσικός λαός υπετάγη σε «καινούργιους τσάρους» για να μην ξανασηκώσει κεφάλι μέσα σ’ ένα γενικευμένο εμφύλιο πόλεμο. Η λαίλαπα του αθεϊσμού και των διωγμών εξαπλώθηκε παντού, οι άνθρωποι έχαναν άδικα τη ζωή τους. Ο Βαλεντίν κατηγορείται από έναν αλκοολικό, κλεπτομανή υπάλληλο και συλλαμβάνεται από την «λαϊκή εξουσία» μειονεκτικών και μικρονόων ατόμων. Θα καταδικαζόταν με την εσχάτη των ποινών, αλλά αθωώθηκε με μέσον! Και ενώ γλιτώνει εκείνος το θάνατο, πεθαίνει η γυναίκα του σε ηλικία μόλις 38 ετών και μένει μόνος του με 4 παιδιά. Κουράγιο του δίνει η βαθιά πίστη στον Θεό και η αγάπη στους πάσχοντες. Συνεχίζει την ιατρική χωρίς να υπάρχει περίπτωση να δεχθεί «δώρο» ασθενή. Πριν εγχειρήσει έκανε το σημείο του Σταυρού. Προσευχόταν και σταύρωνε το σώμα που θα εγχειρούσε. Στο χειρουργείο είχε κρεμασμένη την εικόνα της Παναγίας, αντιδρώντας έντονα όταν το «καθεστώς» τον διέταξε να την ξεκρεμάσει. Είχε ενεργή πνευματική και εκκλησιαστική ζωή, συμμετέχοντας όρθιος στις λειτουργίες, τηρώντας όλες τις επιταγές της Εκκλησίας. Αν καί αρχίατρος Καθηγητής Πανεπιστημίου, χειροτονείται ιερέας, κάτι που ήταν επικίνδυνο επί κομουνισμού. Ο Ιησούς Χριστός είναι γι’ αυτόν το άπαν. Θα υπέμεινε τις προκλήσεις για χάρη Του, συνεχίζοντας και τα ιατρικά του καθήκοντα, φορώντας το ράσο και τον Σταυρό του. Αγωνίζεται να σώσει ανθρώπους από φοβερές επιδημίες. Ταυτόχρονα λειτουργούσε, κήρυττε, ενίσχυε πιστούς προφυλάσσοντάς τους από σχισματικούς, κινδυνεύοντας από τους άθεους και την αντιθρησκευτική προπαγάνδα. Μελετούσε Αγία Γραφή και θεολογικά βιβλία, παράλληλα δίδασκε στο Πανεπιστήμιο, χειρουργούσε στο νοσοκομείο ατέλειωτες ώρες, έκανε έρευνες σε εργαστήρια και νεκροτομεία με κίνδυνο την υγεία του, ώσπου εκάρη μοναχός! Του εδόθη το όνομα Λουκάς. Εξελέγη ομόφωνα και χειροτονήθηκε Επίσκοπος Τασκένδης και Τουρκεστάν. Αμέσως συκοφαντήθηκε και συνελήφθηκε ως «εχθρός του λαού» εκείνος που είχε σώσει χιλιάδες ζωές! Ακολούθησαν 11 χρόνια φυλακίσεων και εξοριών. Ρίχθηκε σε μπουντρούμια της GPU. Εξορίστηκε στη Μόσχα και οδηγήθηκε στη Λουμπλάνκα στις φυλακές Μποντύρκι, έχοντας τα πρώτα σημάδια καρδιακής ανεπάρκειας, αφήνοντας τα παιδιά και το ποίμνιό του στην αγάπη του Θεού. Μετήχθη στις φυλακές Ταγκάνκα. Η ανθρώπινη συμπεριφορά του εκτιμήθηκε, επηρεάζοντας θετικά ακόμα και σεσημασμένους κακοποιούς συγκρατουμένους του. Εκτοπίζεται βαριά άρρωστος στη Σιβηρία, καταλήγει στην πόλη Γενισέισκ. Μένει σε μικρό μοναστήρι που το δωμάτιό του γίνεται αφιλοκερδώς ιατρείο. Στο νοσοκομείο της πόλης χειρουργεί ολημερίς κάνοντας για πρώτη φορά ακόμα και μεταμόσχευση νεφρού με πενιχρά μέσα! Δεν κρατάει κακία στους διώκτες του λέγοντας: «έδωσα τον όρκο του Ιπποκράτη, να βοηθώ όλους όσους έχουν ανάγκη». Σ’ όσους θεράπευε έλεγε: «Ο Θεός σας θεράπευσε». Εις ένδειξη «ευγνωμοσύνης» εκδιώχθηκε απ’ τις αρχές πιο μακριά, στο μικρό χωριό Χάγια (8 σπίτια), με το χιόνι ως τις στέγες! Επέστρεψε στη φυλακή του Γενισέισκ, ξαναεκτοπίσθηκε 2000χλμ μακρύτερα στο Τουρουχάνσκ όπου εγχειρίζει, θεραπεύει, διδάσκει την τεχνική των εγχειρήσεων με αγάπη και ενδιαφέρον! Δεν είχε ούτε μια αποτυχημένη επέμβαση. Ο απλός κόσμος τον περιέβαλε με μεγάλη αγάπη. Τα πλήθη τον επευφημούσαν καί απ’ όπου περνούσε άπλωναν τα ενδύματά τους στο δρόμο, τον έραιναν με άνθη. Όμως το τυφλό μίσος της άθεης εξουσίας, του απαγόρευε να ευλογεί τους ασθενείς και να κάνει κηρύγματα. Εξορίστηκε ξανά στην άκρη της γης, στον Αρκτικό ωκεανό, στην κατεψυγμένη ζώνη που τον χειμώνα δεν βγαίνει ο ήλιος! Στο μικρό χωριό Πλάχινο (3 σπίτια). Το κρύο δριμύ, ζει 3 μήνες κάτω από τραγικές συνθήκες ώσπου επιστρέφει στο Τουρουχάνσκ, γιατί εκεί επαναστάτησαν οι κάτοικοι ζητώντας πίσω τον Ιατρό και Επίσκοπο που έσωζε ζωές. Εξορίστηκε ξανά στο Κρασνογιάρσκ και από εκεί αφήνεται ελεύθερος να επιστρέψει στην Τασκένδη όλος χαρά που θα έβλεπε τα παιδιά και το ποίμνιό του. Η χαρά δεν διαρκεί πολύ. Μετατίθεται από το Πατριαρχείο λόγω έχθρας. Αναγκάζεται να παραιτηθεί από Επίσκοπος, εξακολουθώντας να θεραπεύει ασθενείς. Βοηθώντας νέους, απόρους, ακόμα και όσους αντιστρατευόταν την Εκκλησία. Φυλακίζεται εκ νέου επειδή θεωρήθηκε συνυπεύθυνος για την αυτοκτονία ενός ψυχασθενούς που θα... ανάσταινε νεκρούς! Βαριά άρρωστος εξορίζεται στη Σιβηρία, στην άθλια φυλακή Κατλάς (1930) και από εκεί βορειότερα στον Αρχάγγελο. Νοσηλεύτηκε στο Λένινγκραντ όπου του αφαιρέθηκε όγκος. Αφέθηκε ελεύθερος. Περιπλανήθηκε περνώντας πειρασμούς και επιστρέφει στην Τασκένδη κάνοντας έρευνες στον τομέα της χειρουργικής των πυογόνων λοιμώξεων πριν την εποχή της αντιβίωσης. Τα «Δοκίμιά» του (1934) άνοιγαν νέους δρόμους στην χειρουργική και έγιναν τα βιβλία των γιατρών. Καθημερινά έδειχνε την ευαισθησία του προς τον ασθενή, τόνιζε πως ο γιατρός πρέπει να αγαπάει τον άρρωστο, να κάνει το παν για να σώζει ζωές. Δυσανασχετούσε για τους φιλοχρήματους αδιάφορους και ψυχρούς γιατρούς που εκμεταλλευόταν τον ανθρώπινο πόνο, γιατί έτσι η ιατρική γινόταν κτηνώδης απάτη. Δεν άντεχε την αδιαφορία και την αμέλεια. Σε ηλικία 60 ετών συνελήφθη από το κόμμα με ανόητες αιτιάσεις. Ανακρίνεται 13 ημερονύκτια, βασανιζόμενος. Φυλακίζεται 2 χρόνια στα βρωμερά υπόγεια της ΝΚVD διωκόμενος εξαιτίας της πίστεώς του στον Θεό! Ακόμα και όταν υπήρξε πόρισμα του ειδικού συμβουλίου να τον εκτελέσουν, τον έσωσε ο ίδιος ο Στάλιν λέγοντας: «τέτοιους ανθρώπους δεν μπορούμε να τους εξολοθρεύουμε». Εξορίζεται στη Σιβηρία, στη Μεγάλη Μούρτα. Ζητεί δουλειά στο νοσοκομείο για ένα πιάτο φαΐ. Χειρουργούσε ακατάπαυστα, προσευχόμενος μόνος στο δάσος αφού οι Εκκλησίες είχαν γκρεμισθεί.

Με την εισβολή των Γερμανών στη Ρωσία το 1941, ο Επίσκοπος Λουκάς θλίβεται για τα δεινά του πολέμου. Χωρίς να κρατεί κακία στους Ρώσους εξουσιαστές, ζητεί να προσφέρει οικειοθελώς τις ιατρικές του γνώσεις για τους τραυματίες πολέμου. Διορίστηκε αρχίατρος στο Κρασνογιάρσκ. Σώζει ζωές. Αλλά του επιβάλλουν να παρουσιάζεται δύο φορές την εβδομάδα στην αστυνομία ως «εχθρός του λαού»! Σχεδόν καθημερινά έμενε νηστικός γιατί απαγόρευαν μόνο σ’ εκείνον να σιτίζεται στο νοσοκομείο επειδή είχε εικόνες στο δωμάτιό του! Εργαζόταν με άξεστο προσωπικό και γιατρούς που δεν γνώριζαν τις αρχές της ιατρικής, φτάνοντας σε σημείο εγκληματικών πράξεων. Κάθε θάνατος ασθενούς του προξενούσε βαθιά θλίψη. Για τους μελλοθάνατους ήθελε να τους γνωστοποιείται ο επικείμενος θάνατος, ώστε αν ήθελαν να μετανοούσαν και να πέθαιναν σαν Χριστιανοί. Πίστευε ότι η ζωή είναι στα χέρια του Θεού καί ο θάνατος πέρασμα από τα πρόσκαιρα στα αιώνια.

Την δύσκολη αυτή εποχή η Ορθόδοξη Εκκλησία παρά τα όσα τραβούσε, κάνει εράνους και βοηθάει τον Κόκκινο στρατό, κάτι που εκτιμάει ο Στάλιν. Ο Λουκάς προάγεται σε Αρχιεπίσκοπο Κρασνογιάρσκ. Όμως σ’ ολόκληρη τη Σιβηρία το «καθεστώς» δεν είχε αφήσει ούτε μία Εκκλησία που να λειτουργεί. Σ’ έναν μικρό κοιμητηριακό ναό του επιτρέπεται να λειτουργεί και να κηρύττει το Λόγο του Θεού μετά από 16 χρόνια, δίνοντας ταυτόχρονα διαλέξεις σε συνέδρια χειρούργων καταχειροκροτούμενος.

Για όλες τις δυσκολίες της ζωής, θεωρούσε ότι ήταν θέλημα του Θεού. Το 1943 η σοβιετική κυβέρνηση εκτιμά τη συμπαράσταση της Εκκλησίας στον πόλεμο. Με την οπισθοχώρηση των Γερμανών μετατίθεται σε νοσοκομείο του Ταμπώφ. Χειρουργεί 8-9 ώρες ημερησίως. Βρίσκει γκρεμισμένες και κατεστραμμένες από άθεους Εκκλησίες. Λειτουργεί και κηρύττει. Σε άρθρα του επισημαίνει ότι τα πολιτικά ιδεώδη δίχως πίστη, Ευαγγέλιο και Θεό είναι ελλιπή και ανεπαρκή. Ενδιαφέρεται για το πλησίασμα των απομακρυσμένων από την Εκκλησία, την κατήχηση παιδιών και νέων. Το 1945 αρχίζουν να τον βραβεύουν, αναγνωρίζοντας το τεράστιο έργο του. Η μεγαλύτερη τιμητική διάκριση ήταν το βραβείο «Στάλιν» για τις επιστημονικές του μελέτες που συνοδευόταν με 2000 ρούβλια που μοίρασε σε ορφανά και θύματα πολέμου. Μαζί του ανέβηκε το κύρος της διωκόμενης και συκοφαντημένης Εκκλησίας. Εξέφρασε όμως και το παράπονό του: «Θα μπορούσα να βοηθήσω κι’ άλλο αν ‘‘εσείς’’ δεν με είχατε συλλάβει χωρίς λόγο και δεν με τραβούσατε για 11 χρόνια στις εξορίες και στα μπουντρούμια». Η φήμη του απλώνεται παντού. Στο πρόσωπό του συμπορευόταν αρμονικά η πίστη και η επιστήμη. Ο πιστός επιστήμονας στέκεται με σεβασμό και αγάπη απέναντι στον ασθενή του, όπως του υπαγορεύει το Ευαγγέλιο. Η άνευ Θεού επιστήμη είναι «σύγχυση». Μετά την κρατική αναγνώριση ήρθε και η εκκλησιαστική. Το 1946 σε ηλικία 70 ετών μετατίθεται στην Κριμαία ως Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως (αρχαία Ελληνική Ταυρίδα). Προσπαθεί να σώσει τις Εκκλησίες τον ευσεβή λαό από φανατισμό, μισαλλοδοξία και μίσος προς τους αλλόθρησκους και τους άθεους, τονίζοντας ότι στην Ορθοδοξία ταιριάζει μόνο η αγάπη, η βοήθεια, η φιλοξενία.

Όμως, το κομουνιστικό κόμμα δεν άλλαξε την αρνητική θέση του. Τον απομάκρυναν από τη χειρουργική και τα ιατρικά συμβούλια γιατί φορούσε ράσο! Εξαιτίας της απουσίας του πέθαιναν οι πιο βαριά άρρωστοι. Δεχόταν όμως ασθενείς στο φτωχό διαμέρισμά του. Όσοι ήθελαν να τον πληρώσουν επειδή θεραπεύθηκαν, τους έδινε διευθύνσεις φτωχών! Μόνο που έβλεπε τον ασθενή ήξερε από τι έπασχε. Πολλούς ασθενείς, όταν τους σταύρωνε γινόντουσαν υγιείς. Αυτόν τον ΑΓΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟ οι αστυνομικοί τον παρατηρούσαν επειδή φορούσε Σταυρό στο στήθος του ως… κακό παράδειγμα για τη νεολαία, ενώ εκείνοι που είχαν κρεμασμένο πάνω τους το περίστροφο ήταν «καλό» παράδειγμα! Από το 1952 άρχισε να χάνει την όρασή του. Μετακινείται ψηλαφίζοντας. Η επερχόμενη τύφλωση δεν λύγισε την θέλησή του. Την δέχτηκε ως θέλημα του Θεού πιστεύοντας ότι κάθε άνθρωπος που αγαπά τον Κύριο δεν μπορεί να είναι τυφλός γιατί τον φωτίζει το Θείο φως. Αν και τυφλός δεν έπαψε να ενδιαφέρεται για το ποίμνιο και τους ασθενείς κάνοντας αλάνθαστες διαγνώσεις ψηλαφώντας!

Μετά τον Στάλιν, επί Χρουστσόφ, ξεσπάει νέο κύμα διωγμών κατά της Εκκλησίας. Οι εκκλησιαζόμενοι φωτογραφίζονταν και φακελωνόντουσαν από τις μυστικές υπηρεσίες. Ο Λουκάς αγωνίζεται ως το τέλος. Το καθεστώς κλείνει όσες Εκκλησίες απέμειναν. Το αντιεκκλησιαστικό μένος το 1960 φθάνει στο αποκορύφωμα. Τον Λουκά εκτιμούσαν ακόμα και οι Εβραίοι. Τον αποκαλούσαν Άγιο Παντελεήμονα της εποχής. Θεραπευτής ψυχών και σωμάτων. Οι διωγμοί, του δημιουργούν αφόρητη θλίψη. Παραδομένος στο θέλημα του Θεού υπέμεινε τα πάντα. Εκοιμήθη ημέρα Κυριακή, 11 Ιουνίου 1961. Ημέρα που εόρταζαν Πάντες οι εν Ρωσία Άγιοι. Ο κόσμος θρηνούσε για την οσιακή κοίμησή του. Ακόμα και στην εβραϊκή συναγωγή έγινε σύναξη και προσευχή! Το πανίσχυρο άθεο κράτος τον φοβόταν ακόμα και νεκρό. Απαγόρευσαν την εκφορά του με τα πόδια από κεντρική λεωφόρο, διέταξαν να μη σηκώσουν φέρετρο, να μη ψάλλουν. Η αγανάκτηση του κόσμου ξεχείλισε. Οι κομματικοί υποχώρησαν. Οι δρόμοι γέμισαν κόσμο. Η πομπή κράτησε τρεισήμισι ώρες αντί 3 λεπτών που ήθελε το «κόμμα». Όλοι τον αγαπούσαν, εκτός αυτοί που είχαν άλλες καταβολές.

Έκτοτε τα θαύματά του πολλά και στην Ελλάδα. Τον Μάρτιο 1996, 4.000 άνθρωποι παραβρέθηκαν στην ανακομιδή των λειψάνων του που ευωδίαζαν. Η καρδιά του ήταν άφθαρτη! Ανακηρύχθηκε Άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η μνήμη του εορτάζεται στις 11 Ιουνίου. Η ζωή του, ας γίνει παράδειγμα σε ποιμένες, γιατρούς, πολιτικούς και σε κάθε άνθρωπο.

Στρατής Ανδριώτης