Οι Ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

Του Αρχιμ. Γεωργίου Χρυσοστόμου
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η εκκοσμίκευση και ο καταναλωτισμός συχνά αποπροσανατολίζουν τον άνθρωπο από τον σκοπό της ύπαρξής του. Τα επί μέρους ζητούμενα της ανθρώπινης ύπαρξης, οπωσδήποτε, δεν συνιστούν τον απώτερο σκοπό της ζωής μας.
Ο απώτερος σκοπός της ανθρώπινης ύπαρξης είναι το να βρεί ο άνθρωπος στην επίγεια ζωή του τον Θεό και, αφού ενωθεί βιωματικά και μυστηριακά μαζί Του, να πορευθεί προς την αιώνια ζωή.
Τα λόγια του μαθητή του Χριστού "οδυνόμενοι εζητουμεν σε" εφαρμόζουν απόλυτα στην εποχή μας. Ο Σύγχρονος άθρωπος απεγνωσμένα ψάχνει να βρεί, πολλές φορές, την ευτυχία και τη γαλήνη σε όλα τα άλλα, εκτός από τον Χριστό και την Εκκλησία...

Η Εκκλησία, θέλοντας να βοηθήσει τον άνθρωπο στο να κατανοήσει, αρχικά, την αναγκαιότητα να βρεί στη ζωή του τον Χριστό και να πραγματοποιήσει, στη συνέχεια τον ύψιστο αυτό σκοπό, προσφέρει ένα τρόπο, δείχνει μια πορεία: τη Μεγάλη Σαρακοστή.
Η πορεία αυτή αναπτύσσεται λειτουργικά με την επιτέλεση διαφόρων ειδικών και μοναδικών ακολουθιών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Εκκλησία θέλει, με το λειτουργικό της κλίμα, να κάνει αισθητή την παρουσία του αναστημένου Χριστού και της λυτρωτικής Του δυνάμεως. Πρόκειται για την ιερότερη περίοδο του εκκλησιαστικού και λειτουργικού έτους. Χωρίς να θέλει κανέις να υποβιβάσει τη σπουδαιότητα των άλλων θρησκευτικών εκδηλώσεων, η βασική απαίτηση της Εκκλησία από τους πιστούς είναι η συμμετοχή του στη θ. λατρεία. Η Μεγάλη Σαρακοστή και ευρύτερα το Τριώδιο δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια αλυσίδα λειτουργικών ευκαιριών, που προσφέρονται συνεχώς και αδιαλείπτως από την Εκκλησία. Είναι μια λειτουργική τράπεζα, στην οποία νύκτα και ημέρα παρατίθενται εδέσματα πνευματικής ευωχίας.
Ήδη από την έναρξη του Τριωδίου, την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, γίνεται εμφανής η επιδίωξη της Εκκλησίας. Οι δύο άνδρες είναι ο τύπος των πιστών, που καλούνται στο ναό για τον ίδιο σκοπό. Από την αρχή παρουσιάζεται σε όλους μας ο ιδεώδης τρόπος της τελωνικής συντετριμμένης και ταπεινής προσευχής και υπογραμμίζεται ο απόβλητος τρόπος της φαρισαικής επιδεικτικής ενέργειας.

Η σωστή συμμετοχή, συνεπώς του πιστού στις τελούμενες ιερές ακολουθίες της περιόδου αυτής θα τον βοηθήσει και στην επίτευξη του απώτερου σκοπού, όπως περιγράφηκε παραπάνω.

Από την κοινή πείρα μας γνωρίζουμε ότι οι πιστοί, ακόμη και αυτοί που δεν συμμετέχουν τον υπόλοιπο χρόνο στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, αρέσκονται να εκκλησιαζονται το βράδυ της Παρασκευής των εβδομάδων της Μεγάλης Σαρακοστής για την Ακολουθία των Χαιρετισμών ή να συμμετέχουν στις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας. Όμως, οι λαμπρές ακολουθίες των Χαιρετισμών, οι κατανυκτικές ακολουθίες του Νυμφίου και των Αγίων Παθών, οι πέντε Κυριακές των Νηστείων και τα Σάββατα, που προηγούνται, συναριθμούνται μεν σ' αυτή, αλλά ουσιαστικά αποτελούν μικρές νησίδες - οάσεις στην τραχεία έρημο και το μέγα πέλαγος της Μεγάλης Σαρακοστής.

Όλα αυτά είναι το κέλυφος. Καί δυστυχώς σ' αυτό εξαντλείται, κατά κανόνα, η λειτουργική συμμετοχή των πιστών κατά την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής. Τότε, λοιπόν, που βρίσκεται ο καρπός;

Ο καρπός, το νόημα της Μεγάλης Σαρακοστής βρίσκεται στις καθημερινές, στις ημέρες της νηστείας, στις ημέρες του "Αλληλουια", εάν θέλουμε να μιλήσουμε με τη γλώσσα του Τυπικού. Σ' αυτές τις ιερές ακολουθίες, από τον κατανυκτικό εσπερινό των Κυριακών μέχρι την απόλυση της λειτουργίας των Προηγιασμένων κάθε Παρασκευής όλων των εβδομάδων της Μεγάλης Σαρακοστής, θα κατανοήσει ο πιστός τον λειτουργικό χαρακτήρα της περιόδου αυτής.

Η Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα. Αρχίζει με τον Κατανυκτικό Εσπερινό της Κυριακής. Στα ειδικά τροπάρια τονίζονται οι επί μέρους αρετές, που πρέπει να κοσμούν τον αληθώς νηστεύοντα πιστό: η εγκράτεια, η ταπείνωση, η ανεξικακία, η νηστεία τροφών και παθών, η ταπείνωση. Αυτό είναι το πνεύμα και το θεματολόγιο όλης της ποιητικής παραγωγής των ιερών ακολουθιών της Μεγάλης Σαρακοστής.

Το μέγα προκείμενο εκφράζει τη θρηνώδη κραυγή του καταπονημένου στη ζωή ανθρώπου Εκδυσώπηση του θείου ελέους, δια πρεσβειών της Θεοτόκου,του Προδρόμου και των Αγίων σε συνδυασμό με τις μετάνοιες, που συνοδεύουν την εικόνα της ακολουθίας του Εσπερινού.

Λίγο μετά τα μεσάνυκτα, η πρόσκληση για λατρεία του Θεού θα ακουσθεί και παλι. Θα ψαλούν το Μεσονυκτικό και ο Όρθρος. Θα ακουσθεί και πάλι το γνωστό "αλληλούια" , όπως και τριαδικά τροπάρια, στα οποία δεν διακρίνεται εύκολα τι προέρχεται από τα χείλη αγγέλων και τι από το στόμα των ανθρώπων.

Ο τρισάγιος επινίκος ύμνος, τα καθίσματα του ψαλτηρίου,οι βιβλικές ωδές, οι τρώδιοι κανόνες, το φωταγωγικό, τα απόστιχα, ψαλλόμενα με την ασθενική φωνή των ανθρώπων, δονούν τους θόλους των ουρανών.

Όταν οι ανταύγεις του ανατέλλοντος ηλίου θα φωτίζουν τη γη, τότε θα χαιρετισθεί η έλευση της ημέρας με την ακολουθία της α´ Ώρας και θα ακολουθήσει η γ´ Ώρα. Τη μεσημβρία το πάθος του Κυρίου θα αποτελέσει το αντικείμενο του ευγνώμονος αίνου της στ´ Ώρας και μετά από λίγο θα ψαλεί η θ´ Ώρα.

Θά ἐπακολουθήσουν ἡ ἀκολουθία τῶν Τυπικῶν καί τοῦ Ἑσπερινοῦ καί ἡ Θ. Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων θά ἀποτελέσει τό ἀποκορύφωμα τὴς ἡμερονύκτιας λογικῆς λατρείας. Ὁ Κύριος, παρών στό μέσο τῆς Ἐκκλησίας Του, "ὁ βασιλεύς τῆς δόξης ", γίνεται τό ἀντικείμενο τῆς πλεον εὐλαβοῦς λατρείας καί προσκυνήσεως.

Καί μετά ἀπό λίγο, ἡ ἱερή ἡμέρα θά κατακλεισθεῖ μέ τήν ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἀπόδειπνου. Ψαλμοί καί ὕμνοι, τροπάρια καί εὐχές θά ἐπαναλάβουν τή δοξολογία, τόν αἶνο, τήν εὐχαριστία πρός τόν Κύριο τῶν δυνάμεων, ἀλλά θά διακηρύξουν τή βεβαιότητα ὅτι ὁ Θεός εἶναι " μεθ' ἡμῶν ".

Ὁ κάθε πιστός καλεῖται νά καταβάλει ἰδιαίτερη προσπάθεια καί πολύ κόπο γιά νά μπορέσει νά ζήσει, ἔστω καί γιά λίγο, τή λατρεία τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Τήν ἴδια, ὅμως καί μεγαλύτερη προσπάθεια ἔχει ὑποχρέωση νά καταβάλει καί ὁ τελετουργός κληρικός. Καί σ' αὐτό ἀκριβῶς συνίσταται ὁ ἀγώνας καί ἡ εὐθύνη του.

Πολλές φορές ἐμεῖς οἱ κληρικοί παραλείπουμε τήν ἐπιτέλεση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν. Ἤ στήν καλύτερη περίπτωση, ἀρκούμαστε ἁπλά στήν τέλεσή τους, χωρίς νά καταβάλουμε τή στοιχειώδη ἤ μᾶλλον συστηματική, ὅπως ὀφείλουμε, προσπάθεια συμμετοχῆς τοῦ πιστοῦ λαοῦ. Σήμερα, περισσότερο ἀπο ποτέ, ὀφείλουμε νά καταστήσουμε τή θ. λατρεία κτῆμα τῶν πολλῶν.

Ὁ λειτουργικός μας πλοῦτος δέν εἶναι προνόμιο τῶν λίγων μοναχῶν καί εὐλαβῶν χριστιανῶν. Ἄν τό ἐπιδιώξουμε, τότε θά διαπιστώσουμε ὅτι μεταξύ τοῦ χριστεπωνύμου πληρώματος ὑπάρχουν πιστοί πού πολύ πρόθυμα συμμετέχουν στίς ἱερές ἀκολουθίες, ὅταν βροῦν στό πρόσωπο ἑνός φιλακόλουθου κληρικοῦ τόν ἄνθρωπο πού θά τούς καλέσει σέ μιά ζωντανή λατρεία. Νά συνειδητοποιήσουμε ἐμεῖς οἱ κληρικοί ὅτι δέν ἐξαντλεῖται τελικά τό καθῆκον μας σέ μιά τυπική καί τυπολατρική τέλεση τῶνἱερῶν ἀκολουθιῶν.

Εἶναι ἐπιτέλους, καιρός νά θεωρήσουμε τίς ἱερές ἀκολουθίες ὄχι μόνον ὡς εὐκαιρίες προσευχῆς ἀλλά καί μέσα ποιμαντικῆς.

Ἄς ἀξιοποιήσουμε ποιμαντικά τίς ἀκολουθίες τίς Μεγάλης Σαρακοστῆς.

Ἄς κάνουμε τά ἀδύνατα δυνατά, ὥστε οἱ πιστοί νά γευθοῦν ὄχι μόνο τό περίβλημα ἀλλά καί τόν γλυκό καρπό τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς.

Ἄς παρακάμψουμε τό κέλυφος γιά νά βροῦμε τόν πυρήνα, ὥστε νά τόν προσφέρουμε στό ποίμνιό μας.

Ἄς προσφέρουμε ζωντανή, καθαρή, τέλεια καί εὐαρεστη τή λογική λατρεία. 

www.pantokrator.info

http://www.agioritikovima.gr/perizois/40076-oi-akolouthies