Οι «Χαμένοι Χριστιανοί» της Μικράς Ασίας

Μεγάλο σκάνδαλο αλλά και επίκεντρο έντονων συζητήσεων προκαλεί στην Τουρκία ένα βιβλίο του Erdoğan Çinar και μιας ομάδας Τούρκων ερευνητών με τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Σκάνδαλο η ιστορία των Αλεβητών». Το βιβλίο αυτό, περιγράφοντας την ιστορία των Αλεβητών, υποστηρίζει ότι οι Αλεβήτες της Τουρκίας είναι στην πραγματικότητα οι χαμένοι χριστιανοί της Μικράς Ασίας, ένα πραγματικά μεγάλο ιστορικό πρόβλημα στο οποίο  όμως η σύγχρονη επίσημη Τουρκία αποφεύγει συστηματικά να δώσει πειστικές απαντήσεις.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου, οι Αλεβήτες αποτελούν το χαμένο χριστιανικό ποίμνιο της Μικράς Ασίας που χάθηκε μετά την επικράτηση των Οθωμανών και  ότι σε πολλές περιπτώσεις τα θρησκευτικά κέντρα των Αλεβητών έχουν κτιστεί πάνω σε χριστιανικές εκκλησιές. Ο Çınar  φτάνει στο σημείο να υποστηρίξει ότι όλοι οι Γέροντες, (Ντεντέδες),  των Αλεβητων δεν είναι παρά χριστιανοί που θέλοντας να αποφύγουν τον δια της βίας εξισλαμισμό, κατέφυγαν στην δημιουργία μιας ισλαμικής αίρεσης με πολλά χριστιανικά στοιχεία...

Ακόμα και στο μεγάλο θρησκευτικό κέντρο των Αλεβητών, το Χατζή Μπεκτάς της Καππαδοκίας, αποδίδει χριστιανική, ακόμα και αρχαιοελληνική προέλευση, κάνοντας λόγο για ύπαρξη στο ίδιο σημείο παλαιότερο ναό του Δια και στην συνέχεια χριστιανικής μονής. Μέχρι και τον απόστολο Παύλο, τον ιδρυτή, όπως αναφέρετε χαρακτηριστικά,  της χριστιανικής εκκλησίας της Μακεδονίας, ταυτίζει με τον μεγάλο πνευματικό ηγέτη  των Αλεβητών, που δεν είναι άλλο από τον Pir Sultan Abdal. Ο Τούρκος συγγραφέας επικαλείται ακόμα και τα συγγράμματα του γνωστού Τούρκου περιηγητή της οθωμανικής αυτοκρατορίας, Εβλιγιά Τσελεμπί, για να υποστηρίξει ότι ήταν καθοριστικές οι επιδράσεις του αποστόλου Πέτρου, του απόστολου Ματθαίου από την Ούρφα της νοτιοανατολικής Μικράς Ασίας, ακόμα και  της αυτοκράτειρας Άννας Κομνηνής, στους πιστούς, μετέπειτα Αλεβήτες, χαρακτηρίζοντας όλα αυτά σε ένα μεγάλο ιστορικό σκάνδαλο για τους σημερινούς Αλεβήτες της σύγχρονης Τουρκίας.

Όπως είναι φυσικό το βιβλίο αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και συζητήσεις αναδεικνύοντας για άλλη μια φορά το έντονο πρόβλημα των Αλεβητών, που εξακολουθεί να είναι ένα μεγάλο «αγκάθι» για την συνοχή της Τουρκίας. Γεγονός είναι ότι τα τελευταία χρόνια  ένεκα της μεγάλης ανόδου του πολιτικού Ισλάμ και των Σουνιτών στην Τουρκία, το ζήτημα της θρησκευτικής μειονότητας των Αλεβιτών έχει αποκτήσει μια ξεχωριστή πολιτική σημασία. Η πρόσφατη απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης, στις 10 Ιουλίου 2012, για άλλη μια φορά να μην αναγνωρίσει τα «Cem Evleri»,  δηλαδή τα θρησκευτικά κέντρα των Αλενβητών, επέτεινε το πρόβλημα αυτό. Το ζήτημα είναι πολύ σημαντικό αν αναλογιστεί κάνεις ότι η μειονότητα των Αλεβητών φτάνει μέχρι και τα 20 εκατομμύρια και αποτελεί μια ακόμα «πυριτιδαποθήκη» στα θεμέλια της σύγχρονης Τουρκίας.

Η αδιαμφισβήτητη ιστορική  αλήθεια είναι ότι οι Αλεβήτες  εμφανίστηκαν σε μια περιοχή στην βορειοανατολική Καππαδοκία, όπου υπήρχε πυκνός ελληνορθόδοξος χριστιανικός πληθυσμός. Πολλά χριστιανικά στοιχεία που υπάρχουν στους Αλεβήτες δίνουν πραγματικά ερείσματα σε όσους υποστηρίζουν την εκδοχή περί  χαμένης χριστιανικής τους ταυτότητας. Οι Αλεβητες πίστευουν στον άγιο Γεώργιο, ενώ στα μοναστήρια τους γίνονταν εξομολόγηση των νέων μελών και μετά την εξομολόγηση τους έδιναν να ποιούν κρασί και να φάνε ψωμί και τυρί. Οι «μοναχοί» τους είχαν εφαρμόσει την αγαμία και σε πολλά σημεία θύμιζαν χριστιανικά ορθόδοξα μοναστήρια. Οι δοξασίες τους  έχουν  πολλά κοινά στοιχεία με την ορθόδοξη χριστιανική παρουσία στην Μικρά Ασία και για τον λόγο αυτό προσέλκυσαν από νωρίς χιλιάδες χριστιανούς ελληνορθόδοξους στις τάξεις τους. Μια μοναδική τελετουργία που είχαν και που μας θύμιζε τον Μυστικό Δείπνο, ήταν η αλεβητική παράδοση του τελετουργικού δείπνου. Οι γυναίκες   διατηρήσαν το καθεστώς της ελευθερίας και της ισότητας με τους άντρες, κάτι που υπήρχε από την αρχαία εποχή στον ελληνισμό της Μικρας Ασίας. Ακόμα και Οθωμανοί ιστορικοί, όπως οι Γιακούμπ και Χασλούκ, έχουν τονίσει ότι ο Αλεβητισμός οφείλει πάρα πολλά από τις δοξασίες του στις χριστιανικές  δοξασίες και τελετές των κατοίκων της Μικράς Ασίας. Αποκορύφωμα όλων αυτών ήταν η αλεβητική δοξασία για την Αγία Τριάδα που έφερε ακόμα πιο κοντά τους Αλεβήτες στον ελληνορθόδοξο χριστιανισμό της Μικράς Ασίας. Η Ενότητα του Θεού, του Μωάμεθ, και του προφήτη Αλί, ήταν η αλεβητική έκδοση της Αγίας Τριάδας. Αλλά οι ελληνορθόδοξες   επιδράσεις εκδηλώνονταν και με άλλους τρόπους, όπως η εγκατάσταση προσκυνημάτων σε προσκυνήματα ή τοποθεσίες όπου οι Ελληνορθόδοξοι Χριστιανοί τις θεωρούσαν ιερές και μέχρι σήμερα είναι τόποι προσκυνήματος των Αλεβητών. 

Σίγουρα το πρόβλημα αυτό, της πραγματικής ταυτότητας των Αλεβητων που απασχολεί κατά καιρούς έντονα την σημερινή Τουρκία, είναι και αυτό άλλος ένας «κρίκος» στην αλυσίδα των προβλημάτων ταυτότητας που δημιουργούν τριγμούς, ενίοτε και «σεισμικές δονήσεις», στο σύγχρονο τουρκικό κατεστημένο.

ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ

www.zoiforos.gr