Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779)

Αποσπάσματα από το περιοδικό «Χριστιανική Σπίθα» (φύλλο 220/1959 καί 96/1949)

«Ο αιών εντός του οποίου έζησε και μαρτύρησε ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, υπήρξε για τον Χριστιανισμό της Ανατολής αιών μεγάλης δοκιμασίας της Ορθοδόξου πίστεως. Ο σατανάς, για να μεταχειρισθούμε ευαγγελική έκφραση (Λουκ. 22,31), κρατούσε κόσκινο και κοσκίνιζε τους χριστιανούς της εποχής εκείνης. Τα όργανά του, μικροί και μεγάλοι άρχοντες της οθωμανικής αυτοκρατορίας, όλοι φανατικοί οπαδοί του Μωάμεθ, πίεζαν ποικιλοτρόπως τους χριστιανούς για να εγκαταλείψουν την Πίστη τους...

 Για ελαχίστη αφορμή συνελάμβαναν και φυλάκιζαν χιλιάδες χριστιανών, και τότε μόνον άνοιγαν τις σιδηρές θύρες των απαισίων φυλακών και άφηναν αυτούς ελευθέρους, όταν αρνιόταν την Πίστη τους και δήλωναν ότι προσχωρούν στην θρησκεία του ψευδοπροφήτου τους. Φόροι βαρείς, δυσβάστακτοι επεβάλλοντο στους ραγιάδες, οι οποίοι οπωσδήποτε θα έπρεπε να εισπραχθούν, μία δε οδός απαλλαγής εκ των φόρων υπήρχε, η αλλαξοπιστία. Ελεύθερος εκ των φόρων ο αλλαξοπιστών. Ευνούχοι των σουλτανικών ανακτόρων άρπαζαν από τις αγκαλιές των μητέρων τις ωραιότερες Ελληνίδες και τις έκλειναν στα άντρα της ακολασίας, τα περιβόητα χαρέμια. Αξιωματικοί του οθωμανικού στρατού περισυνέλεγαν τα ευρωστότερα και ευφυέστερα παιδιά των χριστιανών για να τα κάμουν γενιτσάρους.

Υπό την πίεση αυτών οι ασθενέστεροι χαρακτήρες έπεφταν. Όχι μόνο άτομα, αλλά και οικογένειες και χωριά ολόκληρα μαζί με τους ιερείς τους αλλαξοπίστησαν. Δεν είναι υπερβολή να πούμε, ότι ένα μέγα μέρος των σημερινών τούρκων, οι οποίοι κατοικούν και νέμονται την πλουσιωτάτη χώρα της Μικράς Ασίας, είναι μακρινοί απόγονοι χριστιανών, οι οποίοι πρόδωσαν την Πίστη τους. Όπως έγραφε ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος, τ. Μητροπολίτης Τραπεζούντας, «ουδείς υπάρχει τουρκικής καταγωγής καθ’ όλην την υπερθαλασσίαν υπερκειμένην της Τραπεζούντος χώραν και το πλείστον της υπεράνωθεν τούτων διηκούσης περιφερείας Χαλδείας. Πάντες δ’ ούτοι (οι τούρκοι) εισίν Έλληνες εξ Ελλήνων καταγόμενοι. Πάντες ούτοι πανδημεί ή τινες μόνον εξώμοσαν». Ιδίως ο εξισλαμισμός έκαμε θραύση στην Μακεδονία, Ήπειρο και προ πάντων στην Αλβανία, στην οποία ο αριθμός των χριστιανών από 550 χιλιάδες κατήλθαν στον αριθμό των 50 χιλιάδων, οι οποίοι και αυτοί κινδύνευαν να εξισλαμισθούν. Εκείνοι δε, οι οποίοι έμεναν αμετακίνητοι στην Πίστη των Πατέρων, υφίσταντο σκληρούς διωγμούς και μαρτύρια, το δε τελευταίο αίμα που εχύθη, ήταν το αίμα των χριστιανών οι οποίοι ως αρνιά εσφάγησαν κατά την Μικρασιατική καταστροφή. Σε δυόμισι εκατομμύρια συμποσούνται οι νεώτεροι τούτοι μάρτυρες! Κατά δε το τέλος του 18ου αιώνος, εμφανίσθηκε στο προσκήνιο της ιστορίας αγριότατο θηρίο, ο σουλτάνος Μουσταφάς ο Δ΄, ο οποίος συνέλαβε το σατανικό σχέδιο να ενεργήσει μετοικεσία Βαβυλώνος, όλους δηλαδή τους χριστιανούς της Ελλάδας να τους μεταφέρει στα βάθη της Ασίας, στην Μεσοποταμία, και στην Ελλάδα να εγκαταστήσει άγριες φυλές, Αβασγούς, Κιρκασίους, και Κούρδους. Εάν το σχέδιο τούτο εξετελείτο, τελεία εκρίζωση της Χριστιανικής Ελλάδας θα επιτυγχάνετο.

Αυτά σκεπτόντουσαν και ενεργούσαν οι υιοί του σατανά προς καταστροφή και εξαφάνιση του Ορθοδόξου χριστιανικού κόσμου, αλλ’ ο Ύψιστος Θεός, ο οποίος εφύτευσε το δένδρο τούτο της Ορθοδοξίας για να ανθεί και να καρποφορεί, ώστε υπό την σκιά αυτού να βρίσκουν ανάπαυση οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι όλων των αιώνων, δεν αφήκε να πραγματοποιηθούν τα καταχθόνια σχέδια. Εξέλεξε τα κατάλληλα όργανα. Ενέπνεε σε εκλεκτές ψυχές πνεύμα ζήλου, ιερού ενθουσιασμού, αυταπαρνήσεως, ανδρείας και σοφίας και εξαπέστειλε αυτούς ως νέους αποστόλους και ευαγγελιστές εκεί όπου κινδύνευε η Πίστη. Ένα εκ των εκλεκτών τούτων της Θείας Προνοίας οργάνων ήταν και ο Κοσμάς…»

«…Ω, πόσα οφείλει η Ελλάς στον άγιο τούτον άνδρα! Εάν οι κυβερνώντες το Έθνος τούτο είχαν γνώση και συναίσθηση του μεγάλου έργου, που επετέλεσε για τον Ελληνισμό ο ιερομάρτυς και ισαπόστολος Κοσμάς, ασφαλώς η 24η Αυγούστου, η ημέρα του μαρτυρίου του, θα είχε ορισθεί να εορτάζεται όχι μόνο στα Ιωάννινα, αλλά σε όλη την Ελλάδα, για να στρέφουν έτσι οι νεώτερες γενεές τις διανοίες και τις καρδίες τους προς τους σκοτεινούς εκείνους χρόνους της τουρκοκρατίας, κατά τους οποίους την Ελλάδα έσωσε, ν α ί, έσωσε, το φωτοβόλο ράσο ταπεινών ιερομονάχων, οι οποίοι μηδέν εκ της ύλης έχοντες εθαυματούργησαν, διότι κατείχαν το παν, διότι στα στήθη τους είχαν τον ανεκτίμητο μαργαρίτη, τον Χριστό!...

»Ο Κοσμάς, ο θησαυρός αυτός της Ορθοδοξίας, ήταν κεκρυμμένος στην Ιερά Μονή Αγίου Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Επί δύο περίπου δεκαετίες υπό σοφούς καθηγητές της ασκητικής ζωής εσπούδασε, εμελέτα, προσευχόταν, εξαγνιζόταν, αναπτερωνόταν με θεικό έρωτα, και εκεί εν ειρήνη θα παρέδιδε την ψυχή του στον Πλάστη. Αλλά, πληροφορούμενος τα ανεκδιήγητα μαρτύρια των συμπατριωτών του, θλιβόταν. Επόνει ο φιλόπατρις. Έχυνε πικρά δάκρυα…

»Σε ηλικία 45 ετών, όταν το πνεύμα του είχε μεστώσει από την χάρη του Θεού, ο π. Κοσμάς αφήνει το Άγιον Όρος… Επί 20 έτη περιόδευε την Ελληνική γή, από των Δωδεκανήσων μέχρι του Βερατίου και της Αυλώνος. Παντού εκήρυξε. Ο π. Κοσμάς ήταν απλούς, αλλά δυνατός, πρωτότυπος στο κήρυγμά του. Στο μέρος όπου επρόκειτο να κηρύξει, στηνόταν ένας μεγάλος Σταυρός. Κάτω από την σκιά του Σταυρού, επάνω σ’ ένα σκαμνί, πρόχειρο άμβωνα της υπαίθρου, ανέβαινε ο ταπεινός ιερομόναχος και μιλούσε. Μιλούσε εκ του θησαυρού της καρδίας του. Μιλούσε με την γλώσσα των αλιέων της Γαλιλαίας… Η καρδία του ήταν ατρόμητος. Πάσα περί τα ήθη αταξία, πάσα σκανδαλίζουσα τον λαό αμαρτία ελεγχόταν δημοσίως. Οιαδήποτε αδικία, η οποία διεπράττετο σε βάρος του λαού εκ μέρους των πλουσίων και των ισχυρών της ημέρας, προκαλούσε κύματα αγανακτήσεως στα στήθη του. Ο π. Κοσμάς δεν χαριζόταν σε κανένα. Στη Λάρισα, στην Ζάκυνθο, την Κεφαλληνία, την Κέρκυρα και σε άλλες πόλεις οι πλούσιοι, εκείνοι οι οποίοι είχαν συμμαχήσει με τους κατακτητές (Τούρκους και Ενετούς), και με την αισχρά πλεονεξία απομυζούσαν και την ελαχίστη οικονομική ικμάδα του λαού, ελέγχθηκαν σφοδρώς, και γι’ τούτο εγέρθηκαν εναντίον του. Σε πολλές πόλεις με τις διαβολές και τις συκοφαντίες τους οι σκοτεινοί αυτοί άνθρωποι κατόρθωσαν ν’ απαγορευθεί το κήρυγμά του… Ο λαός όμως, ο πολύς λαός, ο οποίος έβλεπε το αγνό ενδιαφέρον του Αγίου, ήταν μαζί του. Τον ακολουθούσε κατά χιλιάδες… Απ’ όπου διερχόταν, η ζωή των ανθρώπων άλλαζε…

»Το κήρυγμά του είχε τεραστία την επίδραση. Και ληστές ακόμη αφόπλιζε. Στα άγρια βουνά της Βουβούσης συνάντησε ληστοσυμμορία, τρομοκρατούσα την περιφέρεια. Αλλ’ ο αρχηγός της τόσο συγκινήθηκε από την διδασκαλία του Αγίου, ώστε μετανόησε για τα εγκλήματα, που είχε διαπράξει σε βάρος αθώων πλασμάτων, πέταξε τα όπλα του, διέλυσε την συμμορία, και έγινε ένας από τους κοινωφελεστέρους χριστιανούς του τόπου του.

Ο πάτερ Κοσμάς, ακραιφνής χριστιανός, αγάπα την ανθρωπότητα όλη. Αλλά μέσα στην αγία του ψυχή ο Θεός της αγάπης, είχε ανάψει δύο μεγάλες, ουρανομήκεις φλόγες, που φώτιζαν ολόκληρη την ζωή του. Ο π. Κοσμάς φλεγόταν, καιόταν από την αγάπη προς την Ορθοδοξία και από την αγάπη προς την Ελλάδα. Αγαπούσε εν πρώτοις την Ορθοδοξία. Ιδού τι περί αυτής έλεγε: ‘‘Εγώ διάβασα πολλά περί των Εβραίων, ασεβών, αιρετικών και αθέων. Τα βάθη της σοφίας ερεύνησα. Όλες οι πίστες είναι ψεύτικες. Τούτο κατάλαβα αληθινά. Μόνον η πίστη των Ορθοδόξων είναι καλή και αγία, το να πιστεύωμεν και να βαπτιζώμεθα εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος… Τούτο σας λέγω εις το τέλος. Να ευφραίνεσθε όπου είσθε Ορθόδοξοι Χριστιανοί, και να κλαίετε δια τους ασεβείς και τους αιρετικούς όπου περιπατούν εις το σκότος’’.

Αγάπα την Ορθοδοξία. Και μαζί με την Ορθοδοξία αγάπα και την Ελλάδα ως στενώς και αδιαρρήκτως μετ’ αυτής συνδεδεμένη. Η Ελλάς ήταν η πρώτη πιστή θυγατέρα της Ορθοδοξίας. Ορθοδοξία και Ελλάς ήσαν αχώριστοι εν τη καρδία του Αγίου. Δια την Ελλάδα, την βασανισμένη αυτή χώρα, ωμίλει με δάκρυα. Συνίστα την Ελληνική παιδεία και ίδρυσε περί τα 300 Ελληνικά σχολεία. ‘‘Αδελφέ! –έλεγε στο κήρυγμά του- συ που κάμνεις παιδιά, να τα παιδεύεις και να τα μανθάνεις γράμματα και εξόχως Ελληνικά, διότι η Εκκλησία μας είναι εις την Ελληνική γλώσσα…

»Ω, με πόση θερμότητα ωμίλει για την Ουράνια Πατρίδα. ‘‘Ο Θεός –εκήρυττε- μας έκανε με το κεφάλι ορθούς και μας έβαλε τον νου στο επάνω μέρος για να στοχαζώμεθα πάντα την Ουράνια Βασιλεία, την αληθινή μας Πατρίδα. Γι’ αυτό αδελφοί μου, σας διδάσκω και σας συμβουλεύω, πλην τολμώ και παρακαλώ τον γλυκύτατο Ιησού Χριστό, να στείλει ουρανόθεν την χάρη του και την ευλογία του σ’ αυτή την χώρα και όλους τους χριστιανούς, άνδρες και γυναίκες, νέους και γέροντες, και τα έργα των χειρών σας. Και πρώτον, αδελφοί μου, άμποτε να σας ευσπλαχνισθεί και να συγχωρήσει τις αμαρτίες σας και να σας αξιώσει να διέλθετε και εδώ καλή και ειρηνική αυτή την ματαία ζωή και μετά θάνατον στον Παράδεισο, στην Πατρίδα μας την Αληθινή, να χαιρώμεθα πάντοτε, να δοξάζουμε και να προσκυνούμε την Αγία Τριάδα εις αιώνας αιώνων. Αμήν…»